اوراق بهادار چیست و چه انواعی دارد؟

امنیت بازارهای مالی و نظارت بر عملکرد پروژه‌ها و شرکت‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در این راستا سازمان‌های نظارتی و قانون‌گذار همچون کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا یا همان سازمان SEC ایجاد شده‌اند تا از سرمایه‌گذاران حمایت و از کلاهبرداری‌ها نیز جلوگیری کنند. در چند سال اخیر، این سازمان‌های نظارتی بر بازار افسار گسیخته ارزهای دیجیتال دست گذاشته‌اند. پاسخ به این سوال که آیا این سازمان‌ها بر بازار ارزهای دیجیتال قانون‌گذاری می‌کنند، بستگی به این دارد ارزهای دیجیتال اوراق بهادار محسوب می‌شوند یا خیر؟

پیش از آن که به این موضوع بپردازیم، بهتر است ابتدا با مفهوم اوراق بهادار آشنا شویم.

اوراق بهادار چیست؟

اوراق بهادار (securities) به قراردادهای سرمایه‌گذاری اطلاق می‌شود که با هدف کسب سود از فعالیت‌های دیگران منتشر می‌شوند. این اسناد، مالکیت یا حق بدهی در یک شرکت، سازمان یا نهاد مالی را به صاحبان آنها منتقل می‌کنند. اوراق بهادار می‌توانند شامل سهام، اوراق قرضه، مشتقه و سایر ابزارهای مالی باشند که در بازارهای سرمایه‌گذاری خرید و فروش می‌شوند. این اوراق به دارندگان خود حقوق و مزایای مالی ارائه می‌دهند.

در بازارهای مالی، کسی که اوراق بهادار را می‌خرد با عنوان بستانکار شناخته می‌شود و می‌تواند اصل مبلغ خرید اوراق به علاوه سود را دریافت کند و به نهادی که این اوراق را عرضه می‌کند، منتشرکننده می‌گویند.

اوراق بهادار چه انواعی دارد؟

گاه یادگیری و مطالعه انواع، ویژگی‌ها یا کاربردهای یک مفهوم، به درک بهتر آن موضوع کمک زیادی می‌کند. در این بخش از مقاله به معرفی انواع اوراق بهادار شامل اوراق سهام، اوراق قرضه و اوراق مشتقه می‌پردازیم.

اوراق سهام (stocks)

سهام را می‌توان به عنوان اسنادی تعریف کرد که بخشی از مالکیت یک شرکت را نشان می‌دهند. این اوراق به دارندگان خود حق مالکیت در آن شرکت را اعطا می‌کنند و آن‌ها را در سود و زیان شرکت شریک می‌سازند. به بیان ساده، کسی که اوراق سهام یک شرکت را دارد، به اندازه همان مقدار سهامی که دارد در شرکت حق مالکیت دارد. دارندگان سهام همچنین حق رأی در تصمیمات مهم شرکت را دارند. ارزش این اوراق مالی بر اساس عملکرد و چشم‌انداز آن شرکت تعیین می‌شود و می‌تواند با تغییر در وضعیت شرکت نوسان داشته باشد. سهام یکی از رایج‌ترین اشکال سرمایه‌گذاری است که افراد می‌توانند در بازارهای سرمایه خرید و فروش کنند. همچنین بیشتر معاملات در بازار بورس به معاملات سهام اختصاص دارند؛ از این رو برخی به بازار بورس بازار سهام نیز می‌گویند. اوراق سهام دارای دو نوع سهام عادی و سهام ممتاز می‌باشد.

اوراق قرضه (bonds)

اوراق قرضه را می‌توان به عنوان اسنادی تعریف کرد که نشان‌دهنده بدهی یک شرکت یا سازمان دولتی به دارندگان آن هستند. این اوراق مالی به افراد این امکان را می‌دهد که در قبال پرداخت پول و دریافت این اوراق، مقدار سود ثابتی را دریافت کنند. به عبارت دیگر، فرد یا نهادی که این اوراق را منتشر می‌کند، از دارندگان آن وام دریافت می‌کنند و در ازای آن بهره یا سود مشخصی را پرداخت می‌نمایند. این اوراق برخلاف سهام، به دارندگان خود حق مالکیت در شرکت یا سازمان منتشرکننده نمی‌دهند، بلکه تنها ادعای طلبکاری آن‌ها را نشان می‌دهند. ارزش این اوراق مالی معمولاً بر اساس نرخ بهره بازار و ریسک اعتباری منتشرکننده تعیین می‌شود.

اوراق مشتقه (Derivatives)

اوراق مشتقه را می‌توان به عنوان قراردادهای مالی تعریف کرد که ارزش آن‌ها وابسته به ارزش یک دارایی پایه است. این اوراق مالی، حق یا تعهد خرید و فروش آن دارایی را در آینده با شرایط از پیش تعیین شده به دارندگان خود می‌دهند. انواع این قراردادها شامل اختیار معامله، قراردادهای آتی و قراردادهای معاوضه‌ای است. برای مثال، صاحب یک اختیار معامله، حق خرید یا فروش یک سهم در زمان و قیمت مشخص را دارد. ارزش این اوراق بر اساس تغییرات قیمت دارایی پایه و سایر عوامل مرتبط با آن تعیین می‌شود. دارنده اوراق مشتقه بدون اینکه مالک دارایی پایه باشد، می‌تواند بر اساس نوسانات قیمت آن دارایی، سود کسب کند یا متضرر شود.

آیا ارزهای دیجیتال اوراق بهادار محسوب می‌شوند؟

در تعریف اوراق بهادار گفتیم که به هر گونه قرارداد سرمایه‌گذاری با هدف دریافت سود از طریق فعالیت‌های دیگران، اوراق بهادار می‌گویند. لذا این تعریف، اساس و پایه تشخیص اوراق بهادار می‌باشد. با این حال، کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) با استفاده از آزمونی تحت عنوان «تست هاوی (Howey test)» به بررسی ارزهای دیجیتال می‌پردازد.

تست هاوی (Howey test) چیست؟

تست هاوی یک چارچوب قانونی شامل چهار معیار مشخص است که تعیین می‌کند آیا یک معامله، قرارداد سرمایه‌گذاری و در پی آن اوراق بهادار محسوب می‌شود یا خیر. این آزمون توسط دیوان عالی ایالات متحده در سال 1946 پس از پرونده «SEC v. W. J. Howey Co» ایجاد شد.

زمانی که یک قرارداد سرمایه‌گذاری چهار ویژگی زیر را دارا باشد، اوراق بهادار به حساب می‌آید:

• پول سرمایه‌گذاری شده باشد.
• سرمایه‌گذاری در یک شرکت مشترک‌ (Common Enterprise) انجام شده باشد.
• انتظار کسب سود وجود داشته باشد.
• سود مورد نظر حاصل فعالیت دیگران باشد.

البته سرمایه‌گذاری پول تنها شامل پول فیات نمی‌باشد، بلکه هر چیز باارزشی می‌تواند در این دسته قرار گیرد. در این خصوص، SEC وجود مواردی همچون عرضه اولیه کوین‌ها (ICO) و عرضه اولیه عمومی (IPO) را بررسی می‌کند. زیرا چنین مواردی به عنوان جذب سرمایه شرکت‌ها به منظور انجام فعالیت‌های خود در نظر گرفته می‌شوند.

شکایت کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا علیه ریپل (Ripple)

شکایت SEC علیه رمزارز ریپل نمونه بارزی از فعالیت‌های این سازمان در بازار ارزهای دیجیتال می‌باشد. این سازمان در سال 2020 مدعی شد که رمزارز ریپل با هدف جذب سرمایه طی یک عرضه اولیه عمومی، یک اوراق بهادار ثبت‌نشده است و بر علیه شرکت ریپل لبز (Ripple Labs) شکایتی را تنظیم کرد.
در نهایت پس از گذشت بیش از دو سال در 13 ژانویه 2023، قاضی آنالیسا تورس از دادگاه منطقه‌ای ایالات‌متحده با صدور حکمی اعلام کرد که بخشی از فروش توکن‌های XRP توسط ریپل نقض قوانین اوراق بهادار نبوده است، اما توکن‌هایی را که مستقیما به سرمایه‌گذاران نهادی فروخته شده است، اوراق بهادار محسوب کرد.

این پیروزی جزئی، منجر به افزایش ناگهانی قیمت ارز ریپل شد و این ارز بیش از 25 درصد رشد را تجربه کرد. با اینحال، این پرونده همچنان ادامه دارد و بسیاری از فعالان حوزه رمزارزها منتظر نتیجه نهایی این پرونده می‌باشند.

آیا بیت‌کوین اوراق بهادار است؟

خیر. بیت‌کوین تنها ارز دیجیتالی است که به وضوح اوراق بهادار محسوب نمی‌شود. کارشناسان می‌گویند بیت‌کوین به دلیل منشا ناشناس و منبع‌باز بودن آن، یک اوراق بهادار در نظر گرفته نمی‌شود. به این معنی که سود سرمایه‌گذاران به تلاش توسعه‌دهندگان یا سایر مروجین وابسته نخواهد بود. با این حال علیرغم اینکه ارزهایی همچون رپد بیت‌کوین (wBTC) و بیت‌کوین کش (BCH) که به طور موثر مفهوم مشابهی دارند، به این شکل تعریف نشده‌اند.

بیشتر بخوانید: بیت کوین چیست؟ همه چیز درباره بیت کوین

آیا اتریوم اوراق بهادار است؟

طبقه‌بندی اتر به‌عنوان اوراق بهادار موضوع بحث‌های جاری و عدم قطعیت نظارتی بوده است. کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) به طور قطعی اتر را به عنوان یک اوراق بهادار معرفی نکرده است، اما بیان کرده است که اتر به دلیل توزیع اولیه آن از طریق ICO در سال 2014 ممکن است یک عرضه اوراق بهادار ثبت نشده باشد. با این حال، SEC همچنین اذعان کرده است که اتر در حال حاضر بیشتر شبیه یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز به جای یک اوراق بهادار سنتی عمل می‌کند. تمرکززدایی اتریوم، بدون هیچ نهاد واحدی که شبکه را کنترل کند، توسط بسیاری به عنوان استدلالی علیه اوراق بهادار بودن اتر تلقی می‌شود.

بیشتر بخوانید: اتریوم چیست؟ همه چیز درباره اتریوم

سخن پایانی

با وجود اینکه امنیت در سرمایه‌گذاری و حفاظت از سرمایه‌گذاران یک امر بسیار مهم می‌باشد، ماهیت دنیای ارزهای دیجیتال پیچیدگی‌هایی دارد. زیرا اساس این بازار، عدم تمرکز و عدم کنترل نهادهای متمرکز و دولتی می‌باشد و قانون‌گذاری نهادهایی همچون SEC تضادی را به وجود می‌آورد. با این حال، SEC سعی در قانون‌گذاری این بازار و اوراق بهادار ثبت‌نشده در این بازار می‌باشد.
البته ذکر این نکته نیز بسیار مهم است که حتی SEC نیز به ادعای خود پایبند نبوده و از وقایعی همچون کلاهبرداری مدیران صرافی FTX و ورشکستگی آن که منجر به ضررهای زیادی شد، جلوگیری به عمل نیامد. این مسئله عدم صداقت این نهادهای متمرکز در حمایت از سرمایه‌گذاران و افزایش امنیت بازار ارزهای دیجیتال را به ما نشان می‌دهد.