پل بلاک‌چین یا بریج چیست؟ عملکرد، مزایا و معایب آن

اقدر سال‌های گذشته، بسیاری از پروژه‌های بلاک‌چینی به وجود آمدند که هرکدام با معرفی ویژگی‌های خاص و نوآوری‌های جذاب، تحولات اساسی در این زمینه ایجاد کردند. با این حال، گسترش این حوزه با مشکلاتی همچون عدم ارتباط بین بلاک‌چین‌های مختلف روبه‌رو بود. پل بلاک‌چین به عنوان یک راه‌حل برای برقراری ارتباط بین بلاک‌چین‌های مختلف معرفی شده است. در این مقاله به بررسی مفهوم و کاربردهای پل‌های ‌بلاک‌چین و مزایا و معایب آن‌ پرداخته‌ایم. پس برای آشنایی با این تکنولوژی مهم و پرکاربرد تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

پل بلاک‌چین چیست؟

پل بلاک‌چین، به عنوان یک ساختار ارتباطاتی پیشرفته، مسئله ارتباطات بین دو شبکه بلاک‌چین را بهبود بخشیده و امکان انتقال اطلاعات و دارایی‌ها از یک شبکه به دیگری را با ایجاد یک حلقه ارتباطی فراهم کرده است.

در واقع پل بلاک‌چین با ایجاد جریان یافتن دارایی‌ها و اطلاعات از یک بلاک‌چین به بلاک‌چین دیگر، نقطه ضعف‌های موجود در انتقال ارزهای دیجیتال را برطرف می‌کند و امکان استفاده همزمان از ویژگی‌های متنوع دو بلاک‌چین را فراهم می‌سازد.

بیشتر بخوانید: مزایا و معایب بلاک‌چین چیست؟

اهمیت پل بلاک‌چین در مقایسه با صرافی‌ها در زمینه تعویض توکن‌ها و اطلاعات آشکار می‌شود. صرافی‌ها ممکن است با کارمزد‌های زیاد برای تراکنش‌ها، تجربه ناخوشایندی برای کاربران ایجاد کنند. اما با بهره‌گیری از پل بلاک‌چین، این هزینه‌ها بسیار کاهش پیدا کرده و انتقال توکن‌ها به یک بلاک‌چین دیگر به صورت موثرتری انجام می‌شود.

برای درک بهتر نحوه عملکرد پل بلاک‌چین، به مثال دو بلاک‌چین معروف بیت‌ کوین و اتریوم می‌توان اشاره کرد. بلاک‌چین غیرمتمرکز بیت‌کوین با امنیت مناسب، به عنوان اولین پروژه کریپتوکارنسی ارائه شد؛ اما این بلاک‌چین از قراردادهای هوشمند و برنامه‌های مرتبط با آن پشتیبانی نمی‌کند. این نقص را پل بلاک‌چین با ایجاد ارتباطات بین بلاک‌چین‌ها بهبود می‌بخشد.

علاوه‌بر این، اتریوم با وجود پشتیبانی از قراردادهای هوشمند، با مشکلات  مقیاس‌پذیری روبه‌رو است؛ این مشکلات نیز با استفاده از یک پل بلاک‌چین می‌تواند حل شود.

پل بلاک‌چین چگونه کار می‌کند؟

پل بلاک‌چین واسطه‌ای است که توکن شما را از یک بلاک‌چین به بلاک‌چین دیگر منتقل می‌کند. در بلاک چین مقصد، توکن شما به یک رپد توکن (Wrapped) تبدیل می‌شود که نشان‌دهنده ارزش و نام توکن شما در بلاک‌چین مبدا است.

رپد توکن، ارزی است که برای یک شبکه (مانند بیت‌کوین) ساخته شده است، اما روی شبکه دیگری (مانند اتریوم) قابل استفاده است. به عنوان مثال، اگر بخواهید از بیت‌کوین در بلاک‌چین اتریوم استفاده کنید، باید از رپد بیت‌کوین (WBTC) استفاده کنید.

برای این کار، باید بیت‌کوین خود را به پل بیت‌کوین/اتریوم بفرستید. پل، بیت‌کوین شما را در بلاک‌چین مبدا قفل می‌کند و مقدار معادلی از رپد را در بلاک‌چین مقصد به شما می‌دهد. رپد شما یک توکن ERC-20 است و با اکوسیستم اتریوم سازگار است. شما می‌توانید از رپد خود برای خرید یا فروش هر توکن دیگری که روی بلاک چین اتریوم ساخته شده است، استفاده کنید.

انواع پل بلاک‌چین

پل‌های بلاک‌چینی را می‌توان بر اساس نحوه کارکرد، بلاک‌چین‌های متصل‌کننده، سازوکار انتقال توکن و عملکرد به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد. در این متن، انواع پل‌ها و مثال‌هایی از آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

انواع پل‌های بلاک‌چینی بر اساس بلاک‌چین‌های متصل‌کننده

سایدچین (Sidechain Bridges)

این پل‌ها، بلاک‌چین مادر را به زنجیره‌های جانبی متصل و امکان تعامل بین آن‌ها را فراهم می‌کنند. معمولا برای اتصال زنجیره‌ها با مکانیسم‌های اجماع مختلف استفاده می‌شوند.

بریج‌های کراس‌چین (Cross-Chain Bridges)

برای انتقال دارایی‌ها بین دو بلاک‌چین مختلف طراحی شده‌اند و از قراردادهای هوشمند برای امکان‌پذیر کردن انتقال مستقیم دارایی‌ها بین دو بلاک چین استفاده می‌کنند.

بریج‌های چند زنجیره‌ای (Multichain Bridges)

برای انتقال دارایی‌ها بین چندین بلاک‌چین (به جای دو بلاک‌چین) طراحی شده‌اند و می‌توانند برای کار با بلاک‌چین‌های لایه یک یا لایه دو مناسب باشند.

بیشتر بخوانید: معرفی کامل و جامع لایه‌های بلاک‌چین

انواع پل‌های بلاک‌چین بر اساس عملکرد

پل‌های بلاک‌چینی مخصوص انتقال داده

این پل‌ها برای انتقال داده‌ها بین چندین بلاک‌چین طراحی شده‌اند و به عنوان لایه زیربنایی برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز عمل می‌کنند. برای مثال پل بین بلاک‌چین اتریوم و شبکه‌های اوراکل از این نمونه می‌باشد.

پل‌های مختص اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز

این پل‌ها برای متصل کردن دپ‌ها (DApp) در بلاک‌چین‌های مختلف استفاده می‌شوند. برای مثال، پل بین یک دکس یا صرافی غیرمتمرکز و یک پلتفرم وام‌دهی در بلاک‌چین‌های مختلف از این نمونه می‎‌باشد.

انواع پل‌های بلاک‌چینی بر اساس سازوکار انتقال توکن

نوع طبقه‌بندی دیگر بر اساس نحوه انتقال دارایی‌ها می‌باشد که در ادامه توضیح داده شده است.

قفل و مینت توکن (Lock & Mint)

این پل‌ها توکن را در بلاک‌چین مبدا قفل می‌کنند و توکن معادل را در بلاک‌چین مقصد ایجاد می‌کنند. مثال: تبدیل بیت کوین به توکن رپد در شبکه اتریوم

سوزاندن و مینت توکن (Burn & Mint)

این پل‌ها به شکل غیرقابل برگشت عمل می‌کنند و تنها می‌توان دارایی را از طریق پل به یک بلاک‌چین انتقال داد اما نمی‌توان دوباره آن را به بلاک‌چین بومی برگرداند. در واقع، پس از پل‌زدن توکن‌ها، توکن‌های اصلی در یک شبکه سوزانده شده و توکن‌های جدید در شبکه دیگر ایجاد می‌شوند. این نوع پل بلاک‌چین را پل یک‌طرفه نیز می‌ماند.

در رابطه با استخرهای نقدینگی باید گفت که اگرچه آن‌ها به عنوان پل شناخته نمی‌شوند و در دسته‌بندی پل‌ها نیز قرار نمی‌گیرند؛ اما از دارایی‌های قفل‌شده در این استخرها می‌توان به عنوان یک ابزار برای انجام درخواست‌های انتقال سرمایه استفاده نمود.

انواع پل‌های بلاک‌چین بر اساس نحوه کارکرد

پل‌های حضانتی (Trusted Bridges)

این نوع پل‌ها به معنای اعتماد به نهاد یا اپراتور متمرکز برای اجرای عملیات مورد نظر هستند. بایننس بریج (Binance Bridge) نمونه‌ای از این نوع پل‌ها می‌باشد.

پل‌های غیرحضانتی (Trustless)

این پل‌ها به صورت غیرمتمرکز عمل نموده و برای اجرای فرآیندها از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند. برای نمونه پل پالس‌چین (PulseChain Bridge) را می‌توان نام برد که دارای مجموعه‌ای از قراردادهای هوشمند است که مسئول جمع‌آوری امضاها و تایید انتقال دارایی‌ها هستند.

پل‌های بلاک‌چین با این تنوع و دسته‌بندی‌ها، نقش مهمی در ارتقای تعاملات بین بلاک‌چین‌های مختلف و ایجاد اکوسیستمی غنی از امکانات دارند. انتخاب مناسب نوع پل بلاک‌چین بستگی به نیازها و اهداف موردنظر در انتقال دارایی‌ها و اطلاعات دارد.

مزایای پل بلاک‌چین

در توسعه صنعت بلاک‌چین، استفاده از پل‌ها می‌تواند مزایا ویژه‌ای به همراه داشته باشد. در ادامه به برخی از این مزایا اشاره شده است.

تعامل‌پذیری بیشتر

مهم‌ترین مزیت پل‌های بلاک‌چینی بهبود تعامل‌پذیری است. این پل‌ها امکان مبادله توکن‌ها، دارایی‌ها و داده‌ها در بلاک‌چین‌های مختلف را فراهم می‌کنند. سازگاری با پروتکل‌های لایه یک یا لایه دو و حتی سایدچین‌های مختلف، این تعامل‌پذیری را برای صنعت بلاک‌چین به کاربرد جذابی تبدیل کرده است.

کاهش هزینه‌ها

فرآیند مبادله توکن در یک صرافی و ارسال توکن به یک کیف پول دیگر می‌تواند کارمزدهای قابل توجهی داشته باشد. با استفاده از پل‌های بلاک‌چین، مبادلات را می‌توان یکبار انجام داد و یکبار کارمزد پرداخت کرد. البته برخی از پل‌ها و برخی از شبکه‌هایی که کارمزد کمی دارند، می‌توانند باعث کاهش هزینه‌ها شوند. همچنین، فرآیندهای انجام مبادلات در صرافی در مقایسه با استفاده از برخی از پل‌های بلاک‌چین بسیار زمان‌بر است.

معایب پل بلاک‌چین

استفاده از پل، امکان انتقال داده‌ها و دارایی‌ها بین زنجیره‌های مختلف را فراهم می‌کند. اما استفاده از پل‌ها، چالش‌ها و معایبی نیز به همراه دارند که باید در نظر گرفته شوند. برخی از این معایب عبارتند از:

پیچیدگی فنی

پل بلاک‌چین یک سیستم پیچیده است که نیاز به هماهنگی بین زنجیره‌های مختلف دارد. همچنین، پل بلاک‌چین باید با استانداردها، پروتکل‌ها و قراردادهای هوشمند مختلفی که ممکن است با یکدیگر درتضاد باشند، سازگاری داشته باشند. این پیچیدگی می‌تواند منجر به خطاها و تاخیرهایی شود.

کاهش امنیت

پل بلاک‌چین یک نقطه ضعف امنیتی برای زنجیره‌های متصل به آن است. اگر پل بلاک‌چین دچار نفوذ یا حمله شود، ممکن است دارایی‌ها یا داده‌های زنجیره‌های مرتبط را تهدید کند.

ریسک‌های بریج ارز دیجیتال

پل‌های بلاک‌چین یکی از مهم‌ترین ابزارها در جهت ایجاد تعامل بین بلاک‌چین‌های مختلف هستند. این پل‌ها به کاربران اجازه می‌دهند دارایی‌ها را از یک زنجیره به زنجیره دیگر منتقل کنند و از این طریق نقطه ضعف اصلی در بلاک‌چین‌ها، یعنی عدم تعامل‌پذیری، را حل کنند.

اما همانند هر محصول دیگری در دنیای رمزارز، استفاده از پل‌های بلاک‌چین نیز ریسک‌های خود را دارد. انتقال توکن‌ها بین بلاک‌چین‌ها هنوز مفهومی نسبتاً جدید است و بسیاری از پیاده‌سازی‌ها به دلیل داشتن مشکلات بحرانی که توسعه‌دهندگان قبل از راه‌اندازی راه‌حل‌های پل‌زنی خود تشخیص نداده بودند، آسیب‌پذیر شناخته شده‌اند.

بنابراین، هنگام انتقال توکن‌ها بین بلاک‌چین‌ها، نیاز است که با احتیاط عمل کنید به موارد زیر توجه کنید:

وب‌سایت‌های جعلی پل

کاربران ممکن است به وب‌سایت‌های جعلی پل هدایت شوند که ظاهری مشابه با وب‌سایت‌های رسمی دارند. واریز دارایی‌ها به این وب‌سایت‌های جعلی می‌تواند منجر به سرقت شود. بنابراین، دقت کنید که تنها با وب‌سایت‌های رسمی پل‌ها تعامل داشته باشید.

باگ‌های قرارداد هوشمند

قراردادهای هوشمند در پل‌های بلاک‌چین ممکن است دارای باگ‌ها یا نقاط ضعفی باشند که مهاجمان می‌توانند از آن‌ها سوءاستفاده کنند.

برای مثال، در سال 2021، پل بلاک‌چین پلی نتورک (Poly Network) هک و بیش از 600 میلیون دلار دارایی مربوط به این پل در زنجیره‌های بایننس اسمارت چین، اتریوم و پالیگان سرقت شد. هکرها با یافتن آسیب‌پذیری در کد قرارداد هوشمند، توانستند یک حمله چندزنجیره‌ای را انجام دهند. هکرها، کنترل توابع پل را به دست گرفته و توانستند دارایی‌ها را بین زنجیره‌های مختلف منتقل کنند.

مورد دیگر، حمله به بریج ورم هل (Wormhole) بود که در آن مهاجم توانست بدون گذاشتن اتریوم به عنوان وثیقه، دارایی‌های WETH را ایجاد (مینت) کند.

هک پل

این ریسک زمانی رخ می‌دهد که یک مهاجم به زیرساخت یا پروتکل‌های مورد استفاده توسط پل بلاک‌چین نفوذ موفقیت‌آمیزی داشته باشد. این امر می‌تواند منجر به دسترسی غیرمجاز به دارایی‌های منتقل شده از طریق پل، سرقت اطلاعات حساس و دستکاری در انتقال دارایی شود.

به طور مثال، پل Nomad است که در آگوست 2022 تحت یک حمله هکری قرار گرفت و به موجب آن حدودا 200 میلیون دلار رمزارز سرقت شد. طبق گزارش‌ها، هکرها با سوءاستفاده از یک آسیب‌پذیری در کد این پل توانستند دارایی‌های آن را تخلیه کنند.

ریسک‌های بریج بررسی شده، نشان می‌دهد که استفاده از پل‌ها نیازمند دقت زیادی می‌باشد.

نمونه‌هایی از پل بلاک‌چین

پل پورتال (Portal Bridge)

این پل پیشتر با نام Wormhole شناخته می‌شد. پل پورتال به کاربران امکان انتقال آسان ارزهای دیجیتال و NFT‌ها را داده و در زمان نگارش این مقاله، ارزش کل قفل شده (TVL) آن، بالغ بر 1.7 میلیارد دلار است.

این پل پشتیبانی از انتقال دارایی‌ها به 24 بلاک‌چین مختلف از جمله سولانا، آربیتروم و فانتوم را فراهم می‌آورد. برای بهره‌برداری از این پلتفرم و انتقال دارایی‌های دیجیتالی خود، مراحل زیر را دنبال کنید:

با مراجعه به وب‌سایت رسمی پل پورتال (Portal Bridge) مشاهده می‌کنید که صفحه اصلی به دو بخش تقسیم شده است: قسمت «From» که مربوط به شبکه مبدا و قسمت «To» که مربوط به شبکه مقصد می‌باشد.

• در قسمت مربوط به From، شبکه مورد نظر را انتخاب و کیف پول خودتان را به این پل متصل کنید.
• سپس نوع ارز دیجیتال و مقداری که قصد انتقال آن به شبکه مقصد را دارید را مشخص کنید.
• سپس، در قسمت To، شبکه مقصد را انتخاب و کیف پولی که از آن پشتیبانی می‌کند را متصل کنید.
• تراکنش‌ مربوطه را تایید کنید و منتظر کامل شدن آن باشید.
• می‌توانید در کیف پول مقصد، ارز دیجیتالی که از کیف پول شما در شبکه مبدا منتقل و به عبارتی رپد شده است را مشاهده کنید.

پل آلبریج (Allbridge)

پل آلبریج از دو سیستم آلبریج کور (Allbridge Core) و آلبریج کلاسیک (Allbridge Classic)، برای اجرای عملیات‌های خود استفاده می‌کند. آلبریج کلاسیک، به این منظور طراحی شده که اگر توکن مقصد به‌طور بومی در شبکه مقصد وجود نداشته باشد، توکن‌ها در قرارداد شبکه مبدأ قفل شده و سپس در شبکه مقصد مینت می‌گردند. در حالت آلبریج کور، با توجه به وجود توکن‌های بومی در شبکه مقصد، از استخرهای نقدینگی برای انتقال استفاده می‌شود.

• کارمزد آلبریج کلاسیک به شبکه بلاکچینی مبدا بستگی دارد و بین ۰.۱٪ تا 0.3% از ارزش دلاری ارزدیجیتال منتقل شده، متغیر است.
• کارمزد آلبریج کور، 0.3% است که نیمی از آن به تامین کننده نقدینگی در شبکه مبدا و نیم دیگر آن به تامین کننده نقدینگی در شبکه مقصد پرداخت می‌شود.

برای شروع، به وب‌سایت آلبریج کور مراجعه و سپس، با انتخاب Connect Wallet، کیف پول خود را متصل نمایید. در قسمت سواپ (Swap)، می‌توانید با مراجعه به جدول نمایش داده شده، جفت ارز مورد نظر خود را انتخاب کنید. اطلاعات مربوط به کارمزد تراکنش و زمان تقریبی تبادل در پایین صفحه قابل مشاهده هستند. با زدن دکمه Send، پیامی برای کسر کارمزد و تایید تراکنش به کیف پول شما ارسال می‌شود. تأیید پیام به معنای انتقال نهایی دارایی به شبکه مورد نظرتان خواهد بود.

پل پالس‌چین (PulseChain Bridge)

پل پالس‌چین، دارای مجموعه‌ای از قراردادهای هوشمند است که مسئول جمع‌آوری امضاها و تایید انتقال دارایی‌ها هستند. در پل پالس‌چین هنگام انتقال توکن‌های ERC-20 از طریق پل، توکن‌ها در شبکه اتریوم قفل می‌شوند و در شبکه پالس‌چین توکن‌های رپد ایجاد می‌شوند.

هنگامی که انتقال به صورت معکوس اتفاق می‌افتد، توکن‌های رپد شده در شبکه پالس چین سوزانده شده و توکن‌های قفل شده در شبکه اتریوم آزاد می‌شوند. البته پل پالس‌چین یک پل دو طرفه است و این قابلیت که توکن‌ها در این شبکه قفل و در شبکه اتریوم رپد شوند، نیز وجود دارد. این پل از زمان راه‌اندازی آن در ماه می 2023 بدون خطا کار کرده است.

بیشتر بخوانید: پالس چین چیست

سی بریج (cBRIDGE)

این پل به عنوان یکی از پروژه‌های اصلی شبکه سلر (Celer Network) نقشی کلیدی را در ایجاد ارتباط میان شبکه‌های متفاوت ایفا می‌کند. سی بریج، با پشتیبانی از مجموعه‌ای وسیع از شبکه‌های لایه یک بلاک‌چین و راهکارهای لایه دوم اتریوم، امکان انتقال دارایی‌هایی مانند USDT، DAI و USDC را فراهم می‌آورد. کاربران می‌توانند به سادگی دارایی‌های خود را بین شبکه‌هایی مانند اتریوم، بایننس اسمارت چین، پالیگان، آوالانچ انتقال دهند.

پل آربیتروم (Arbitrum Bridge)

بلاک‌چین‌ها به تنهایی نمی‌توانند با هم ارتباط برقرار کنند. برای بهره‌برداری از منابع و خدمات یکدیگر، نیاز به یک واسطه دارند که به آن پل گفته می‌شود. پل یک قسمت اساسی از زیرساخت بلاک‌چین است که امکان جابه‌جایی دارایی‌ها و داده‌ها بین شبکه‌های متفاوت را می‌دهد. امنیت، قابلیت اعتماد و کارایی پل برای سلامت شبکه‌ها اهمیت دارد. پل بلاک‌چین در حال رشد و تکامل است و با کاهش هزینه‌های انتقال رمز ارز به پیشرفت اکوسیستم بلاک‌چین و افزایش سرعت پذیرش فناوری رمزنگاری کمک می‌کند. در این مقاله، به بررسی مفهوم و کارکرد پل بلاک‌چین و انواع و مزایا و معایب آن پرداخته شد؛ امیدواریم که خواندن این مقاله برایتان سودمند واقع شده باشد.