عمومییکی از نوآوری‌هایی که تاثیر بسیار زیادی بر رشد و توسعه حوزه فناوری بلاک چین و ارزهای دیجیتال گذاشته است، قابلیت اجرای قرارداد هوشمند بر بستر بلاک‌چین میباشد. قراردادهای هوشمند مسیر ایجاد امکانات و ویژگی‌های بسیار زیادی را هموار کرد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، حوزه دیفای (DeFi) یا همان خدمات مالی غیرمتمرکز میباشد. بدین معنا که شما می‌توانید امور مالی خود را به صورت غیرمتمرکز و بدون وجود هیچگونه نهاد ثالث و واسطه‌ای انجام دهید.
امور مالی غیرمتمرکز شامل محصولات و خدمات بسیار متنوعی میباشد. یکی از این خدمات، حوزه وام‌دهی و استقراض در ارزهای دیجیتال میباشد که با استفاده از آن می‌توانید وامی به صورت ارز دیجیتال دریافت کنید. البته با اینکه گفتیم وام‌دهی ارزهای دیجیتال یکی از خدمات حوزه دیفای میباشد، اما پلتفرم‌های متمرکزی نیز وجود دارند که امکان وام‌دهی و وام‌گیری در آن‌ها نیز وجود دارد. با ما همراه باشید تا به طور کامل با این حوزه آشنا شوید.
وام‌های ارز دیجیتال به یکی اجزای کلیدی حوزه امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi) تبدیل شده است که خدمات مالی در دسترس و کارآمدتر را ممکن می‌سازد. وام ارز دیجیتال را می‌توان به عنوان یک ابزار مالی بسیار کاربردی توصیف کرد که تقریبا همانند وام‌های سنتی که بانک‌ها و موسسات مالی ارائه می‌کنند، میباشد. ماهیت این وام‌ها به صورت ارز دیجیتال بوده و افراد نه تنها می‌توانند وامی به صورت ارز دیجیتال دریافت کنند، بلکه می‌توانند دارایی‌های خود را وام داده و سود دریافت کنند.
وام‌های ارزهای دیجیتال تفاوت‌هایی با وام‌های سنتی که بانک‌ها ارائه می‌دهند، دارند. برای دریافت وام‌های سنتی، افراد باید مواردی همچون وثیقه، اطلاعات حقوقی و ضامن ارائه و در طی زمان مشخصی آن را به همراه بهره‌اش بازپرداخت کنند.
اما در وام‌های رمزارزی بسیاری از این سختگیری‌ها وجود ندارند. وام‌های رمزارزی بر روی ساختار غیرمتمرکز و بدون مجوز بلاک‌چین عمل می‌کند که در آن کاربران می‌توانند دارایی‌های دیجیتال خود را مستقیما از طریق پلتفرم‌های همتا به همتا یا پروتکل‌های غیرمتمرکز قرض داده و یا وام بگیرند. وام گیرندگان معمولا تنها نیاز به ارائه وثیقه‌های رمزارزی دارند، بدون آن که اطلاعات هویتی و حقوقی آن‌ها بررسی شود. شرایط وام، مانند نرخ بهره و دوره بازپرداخت نیز انعطاف پذیرتر بوده و اغلب به صورت الگوریتمی توسط قراردادهای هوشمند تعیین می‌شوند.
وام‌های رمزارزی اساسا توسط پروتکل‌های غیرمتمرکز دیفای و قراردادهای هوشمند صورت می‌گیرند. اما همانطور که پیش‌تر نیز گفتیم، پلتفرم‌های متمرکزی نیز هستند که امکان وام‌دهی یا دریافت وام ارز دیجیتال را ارائه می‌کنند. صرافی‌های متمرکزی همچون بایننس و کوین‌بیس از جمله پلتفرم‌های متمرکزی هستند که قابلیت دریافت وام در آن‌ها وجود دارد.
در این پلتفرم‌ها برعکس دیفای علاوه بر تامین وثیقه، نیاز به احراز هویت و اطلاعات هویتی وجود دارد. گرچه ممکن است میزان سود دریافتی در این پلتفرم‌ها بیشتر باشد، اما دقت داشته باشید که استفاده از این صرافی‌‌ها ممکن است شما را با خطرات پلتفرم‌های متمرکز مواجه کند.
به طور کلی می‌توان وام‌های ارز دیجیتال را بر اساس نیاز به تامین وثیقه، به دو دسته کلی وام‌های وثیقه‌ای و وام‌های بدون وثیقه تقسیم کرد.
تامین وثیقه برای دریافت وام یک امر بدیهی و لازم است. زیرا به نحوی باید کاربر را ملزم به بازپرداخت وام کرد. اما وثیقه‌گذاری در سیستم وام‌های رمزارزی با وام‌های سنتی فرق دارد.
در وام‌های سنتی علاوه بر وثیقه، اطلاعات هویتی کاربران نیز ثبت می‌شود. بنابراین دولت می‌تواند کاربر را در صورت عدم بازپرداخت وام مورد محاکمه قرار دهد. سوالی که پیش می‌آید این است که در حوزه بلاک‌چین که هویت افراد قابل شناسایی نیست، چگونه می‌توان کاربران را ملزم به بازپرداخت وام کرد؟ پاسخ وثیقه‌گذاری بیش از اندازه (overcollateralization) میباشد. یعنی برای دریافت وام در حوزه رمزارزها، ارزش وثیقه باید بیشتر از ارزش خود وام باشد. به عنوان مثال اگر ارزش وامی که می‌خواهید دریافت کنید 1000 دلار باشد، ارزش وثیقه باید 2000 دلار باشد.
این موضوع در نگاه اول ممکن است مسخره به نظر بیاید، چرا که دلیلی ندارد فردی دارایی خود را وثیقه بگذارد و به ارزش نصف آن وام دریافت کند. خب، احتمالا شما این موضوع را با ارزهای فیات مانند دلار می‌سنجید. تصور کنید 1 واحد ارز اتر (ETH) در کیف پول خود دارید، اما از آنجایی که به رشد پروژه اتریوم باور دارید، قصد دارد اتر خود را نگه دارید. از طرفی به مقداری ارز ثابت دای (DAI) نیز نیاز دارید تا معاملاتی را انجام دهید. با فرض ارزش 2000 دلاری اتریوم، احتمالا می‌توانید به اندازه نصف مقدار وثیقه در آن لحظه یعنی حدود 1000 دای وام دریافت کنید (البته این مقدار در پلتفرم‌های مختلف و بسته به عوامل مختلف، ممکن است متفاوت باشد). بر این اساس، هم می‌توانید اتر خود را برای بلندمدت هولد کنید و هم توانسته‌اید مقداری ارز دای برای انجام معاملات بیشتر به دست آورید.
آستانه تسویه‌حساب و فاکتور سلامت در وام‌های وثیقه‌ای
حال اگر ارز اتریوم دچار ریزش قیمتی شود چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا ممکن است قیمت ارزی که وثیقه گذاشته‌اید آنقدر کاهش یابد که با مقدار وام برابر شود یا حتی از آن نیز کمتر شود؟
در اینکه بازار ارزهای دیجیتال پرنوسان است شکی نیست. با این حال، پلتفرم‌های وام‌دهی سازوکارهایی برای جلوگیری از کم‌ارزش شدن وثیقه دارند.
به منظور جلوگیری از کم‌ارزش شدن وثیقه، پلتفرم‌های وام‌دهی مولفه‌ای را تحت عنوان آستانه تسویه‌حساب تعریف می‌کنند. آستانه تسویه‌حساب تعیین می‌کند که کاربر حداکثر تا چه میزان می‌تواند وام دریافت کند. مثلا در پروتکل میکر که در ادامه به آن می‌پردازیم، شما می‌توانید حداکثر به میزان 80 درصد از ارزش وثیقه خود وام دریافت کنید.
همچنین، زمانی که شما با یک پلتفرم وام‌دهی تعامل می‌کنید (دارایی‌هایتان را وام می‌دهید و یا وام می‌گیرید)، آن پلتفرم مولفه دیگری تحت عنوان فاکتور سلامت برای شما تعریف و محاسبه می‌کند. فاکتور سلامت تعیین می‌کند که آیا حساب کاربران آستانه تسویه حساب را رد کرده است یا نه. به عنوان مثال، فرض کنید ارز اتر خود را به ارزش 100 دلار وثیقه گذاشته و به ارزش 80 دلار (حداکثر مقدار ممکن) نیز وام دریافت کرده‌اید. حال اگر ارز اتر دچار کاهش قیمتی شود، فاکتور سلامت کاربر نشان می‌دهد که حساب کاربر در خطر میباشد. زیرا کاهش قیمت وثیقه باعث افزایش نسبت ارزش وام به ارزش وثیقه و در نتیجه نقض آستانه می‌شود. در چنین وضعیتی قرارداد هوشمند، وثیقه شما را در معرض نقد شدن قرار می‌دهد و سایر کاربران می‌توانند به طور کامل یا به صورت قسمتی، وام شما پرداخت کرده و معادل اتر آن به علاوه مقداری پاداش دریافت کنند. اگر شما نمی‌خواهید که چنین اتفاقی برای حساب‌تان رخ دهد، باید فاکتور سلامت خود را با افزایش مقدار وثیقه یا بازپرداخت مقداری از وام، افزایش دهید.
نوع دیگری از وام‌ها نیز وجود دارند که به هیچ وثیقه‌ای نیاز ندارند. در واقع برای دریافت این نوع وام‌ها نیاز به ارائه هیچ چیزی وجود ندارد و با این وجود می‌توان حتی میلیون‌ها دلار وام دریافت کرد. به این وام‌ها، وام سریع یا Flash Loan می‌گویند. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که این وام باید در همان تراکنش به علاوه سود آن، به پلتفرم بازگردانده شود.
ممکن است بپرسید که چطور می‌توان در چنین مدت زمان کوتاهی از وام استفاده کرد؟
وام‌های سریع به هیچ عنوان قابل استفاده برای کاربران عادی نمی‌باشند و هیچ فردی نیز نمی‌تواند از آن‌ها به صورت دستی استفاده کند. وام‌های سریع تنها توسط قراردادهای هوشمند و به صورت اتوماتیک قابل استفاده هستند.
تراکنش‌های اتمیک در وام‌های سریع
تراکنش‌هایی که امکان ایجاد چنین وامی را ایجاد می‌کنند، نوع خاصی از تراکنش‌ها به نام تراکنش اتمیک می‌باشند. در یک تراکنش اتمیک، چندین عملیات یا مرحله به صورت یک تراکنش واحد و غیرقابل تقسیم اجرا می‌شوند. این بدان معنی است که یا تمام عملیات و مراحل تراکنش با موفقیت انجام می‌شود، یا در صورت شکست هر بخشی از تراکنش، کل تراکنش برگردانده و لغو می شود. به همین دلیل است که اگر یک وام سریع در همان تراکنش بازگردانده نشود، کل تراکنش لغو می‌شود؛ به صورتی که انگار اصلا وامی دریافت نشده است.
وام‌های سریع چه کاربردی دارند؟
رایج‌ترین کاربرد وام‌های سریع آربیتراژ میباشد. با استفاده از وام‌های سریع می‌توان از اختلاف قیمتی ارزها در صرافی‌های غیرمتمرکز استفاده کرد و سود به دست آورد.
کاربرد دیگری که برای وام‌های سریع وجود دارد، تسویه حساب یا همان لیکویید کردن وام‌هایی است که فاکتور سلامت آن‌ها کاهش یافته است. در این فرایند می‌توان با استفاده از مقداری وام سریع یک وام را لیکویید کرده و پاداشی که پلتفرم وام‌دهی پرداخت می‌کند را به دست آورد.
همچنین کاربرد رایج دیگری برای این وام‌ها وجود دارد که به آن سواپ وثیقه یا collateral swap می‌گویند. این روش، تکنیکی است که در آن کاربر وام خود را با وجوه قرض گرفته شده می‌بندد تا فورا یک وام جدید با دارایی متفاوت به عنوان وثیقه باز کند.
در این قسمت به معرفی چند مورد از پلتفرم‌های وام‌دهی حوزه دیفای پرداخته و با آن‌ها آشنا می‌شویم.
آوه (Aave) یکی از معروف‌ترین و محبوب‌ترین پلتفرم‌های وام‌دهی غیرمتمرکز میباشد که با استفاده از قراردادهای هوشمند فرایندهای وام‌دهی و استقراض را مدیریت می‌کند. کاربران می‌توانند با استفاده از ارزهای خود در تامین نقدینگی این پلتفرم شرکت کرده و در ازای آن سود دریافت کنند. همچنین می‌توان متناسب با مقدار وثیقه و آستانه تسویه‌حساب، به شکل ارزهایی دیگر وام دریافت کرد. آوه بر بستر شبکه‌های زیادی همچون اتریوم، بی‌ان‌بی چین، پالیگان، بیس، آربیتروم، آپتیمیزم، آوالانچ، فانتوم و مواردی دیگر قابل دسترسی است. همچنین آوه ارائه وام‌های سریع را نیز پشتیبانی می‌کند.
کامپاوند (Compound) نیز یکی دیگر از پلتفرم‌های وام‌دهی محبوب میباشد که بر بستر شبکه اتریوم خدمات می‌دهد. بر اساس داکیومنت‌های این پلتفرم، کاربران می‌توانند ارزهای خود را به عنوان وثیقه قرار داده و در ازای آن وامی به صورت دارایی پایه پلتفرم دریافت کنند. دارایی پایه کامپاوند استیبل کوین USDC میباشد. همچنین کاربران می‌توانند در ازای تامین نقدینگی دارایی پایه، سود به دست آورند.
پروتکل میکر (Maker) که به آن سیستم چندوثیقه‌ای دای (MCD) نیز می‌گویند، به کاربران این امکان را می‌دهد تا در ازای تامین وثیقه از جنس ارزهایی که توسط سیستم حاکمیتی میکر (Maker Governance) پذیرفته شدهاند، استیبل کوین دای (DAI) جدید تولید کنند. دای یک استیبل‌کوین غیرمتمرکز، الگوریتمی و دارای پشتوانه‌های عمدتا رمزارزی میباشد. در زمان نگارش این مقاله، هجده ارز توسط میکر به عنوان وثیقه پذیرفته شدهاند که از جمله آن‌ها می‌توان به اتر (ETH)، بت (BAT)، تتر (USDT)، یو اس دی کوین (USDC) و بیت‌کوین رپدشده (wBTC) اشاره کرد.
وام‌های رمزارزی علاوه بر مزایای فراوانی که دارند، با خطرات و ریسک‌هایی نیز مواجه هستند. اولین و قابل‌توجه‌ترین ریسک استفاده از این پلتفرم‌ها از دست دادن دارایی‌هایی که به عنوان وثیقه قفل کرده‌اید، میباشد. بازار ارزهای دیجیتال بسیار پرنوسان بوده و گاه قیمت‌ها به سرعت و یک شبه دچار افزایش و یا کاهش شدید می‌شوند. اگر ارزش ارزهایی که به عنوان وثیقه قرار داده‌اید کاهش یابد و فاکتور سلامت حساب شما را کاهش دهد، وثیقه‌های شما را در معرض لیکویید شدن یا نقد شدن قرار می‌دهد.
همچنین این را هم در نظر داشته باشید که هیچ سیستم و برنامه‌ای صددرصد آسیب‌ناپذیر و بدون نقص نیست. لذا حتما پیش از استفاده از هر برنامه و پلتفرمی آن را از لحاظ امنیتی بررسی نمایید.
گرچه مدت خیلی زیادی از خلق اتریوم و امکان اجرای کد بر بسترهای غیرمتمرکز نگذشته است اما حوزه دیفای و خدمات مالی غیرمتمرکز به سرعت در حال پیشرفت و تکامل می‌باشند. خدمات ارائه وام که یکی از مهم‌ترین خدمات سیستم مالی سنتی میباشد، توجهات بسیاری را در حوزه غیرمتمرکز دیفای به خود جلب کرده است. البته به لطف فناوری بلاک‌چین نوآوری‌هایی نیز در این زمینه ایجاد شدند که حتی در دنیای واقعی و خارج از بلاک‌چین نمونه مشابهی ندارد. وام‌های سریع همان نوآوری است که در خدمات مالی سنتی به هیچ عنوان قابل اجرا نیست. اما با اینحال گاه چالش‌ها و خطراتی ممکن است سرمایه افراد را در معرض خطر قرار دهند. به همین دلیل اگر قصد استفاده از این خدمات را دارید، حتما اطلاعات کافی را در این زمینه به دست آورید و پیش از هرگونه تصمیم سرمایه‌گذاری تحقیقات خود را کامل کنید.
تقریبا در سال 98 با ارزهای دیجیتال آشنا شدم و تنها چیزی که ازش می‌دونستم فقط ترید بود؛ تقریبا مثل همه کسایی که برای اولین بار با این حوزه آشنا میشن. اما هرچه بیشتر تو ...
