ارز دیجیتالدر قلمروی اقتصاد مدرن، ارزهای فیات تاثیر قابل‌توجهی بر سیستم‌های مالی در سراسر جهان دارند. به‌بیان ساده، ارزهای فیات همان ارزهای کشورها هستند که توسط دولتها صادر می‌شوند. به‌عنوان اساس مبادله پولی، ارز فیات تغییر شکلی در سیستم پولی سنتی است که در گذشته دارای پشتوانه کالایی بودند اما امروزه ارزهای فیات ارزش خود را از دولت صادرکننده خود و باور مردم به‌دست می‌آورند. در این مقاله، به بررسی ماهیت اساسی ارزهای فیات، تاریخچه، ویژگی‌ها، چالش‌ها و تفاوت‌های آن با سایر انواع ارزها می‌پردازیم.
تاریخچه پولهای کاغذی به چین باستان، زمانی‌که سلسله سونگ (Song) در سده دهم، برای اولین بار پول کاغذی به‌نام جیائوزی (jiaozi) را منتشر کرد، برمی‌گردد. جیائوزی درآن زمان نسبت قابل تبدیلی به طلا، نقره و ابریشم داشته است. اما در عمل تبدیل آن مجاز نبوده است. اگرچه این پول کاغذی با پول فیاتی که امروزه می‌شناسیم، بسیار متفاوت است؛ اما آغازکننده مسیر ایجاد ارزهای فیات امروزی می‌باشد.
در اروپا نیز گزارشاتی مبنی بر استفاده اضطراری اسپانیایی‌ها از پول کاغذی در قرن پانزدهم میلادی در طی فتح گرانادا وجود دارد. اما اولین پول کاغذی رسمی ایجاد شده در اروپا، در سال 1661 میلادی توسط یوهان پالمستروش (Johan Palmstruch) در بانک استکهلم سوئد صادر شد. هرچند این پول نیز با مشکلاتی مواجه بود و در نهایت به استاندارد نقره‌ای (استفاده از نقره به‌عنوان پشتوانه) تغییر شکل داد.
پس از آن در قرن‌های هجدهم و نوزدهم میلادی نیز سیستم‌های پولی مشابهی در آمریکا ایجاد شدند اما آن‌ها نیز با مشکلاتی همراه بودند.
در قرن بیستم و پس از جنگ جهانی دوم، در سال 1944 میلادی توافق‌نامه‌ای تحت عنوان برتون وودز (Bretton Woods) شکل گرفت. این توافق‌نامه، بین 44 کشور مختلف شکل گرفت و اصلی‌ترین کشورهای حاضر در این توافق‌نامه ایالات متحده آمریکا، انگلیس، اتحاد جماهیر شوروی، چین و فرانسه بودند.
بر اساس این توافق‌نامه، هر 35 دلار آمریکا معادل یک اونس طلا بود. سایر کشورها نیز در آن زمان، ارز خود را بر اساس دلار آمریکا و یا به‌طور مستقل نسبت به طلا ارزش‌گذاری کردند.
در سال 1971 میلادی ریچارد نیکسون، رییس جمهور وقت آمریکا، اعلام کرد که ایالات متحده دیگر دلار را با ارزش ثابت به طلا تبدیل نمی‌کند و عملا به تبدیل مستقیم دلار آمریکا به طلا پایان می‌دهد. این تصمیم منجر به فروپاشی سیستم برتون وودز شد و پس از آن ارزهای فیاتی که امروزه در کشورهای مختلف استفاده می‌شوند مانند دلار، یورو، پوند، ین و ریال به‌وجود آمدند.
ارز فیات به خودیِ خود ارزش ذاتی ندارد، زیرا دارای هیچ پشتوانه ثابتی همچون طلا که قابل مبادله با آن باشد نیست. در مقابل، عوامل دیگری در نحوه ارزش‌گذاری ارزهای فیات موثر خواهند بود. در این قسمت به بررسی این عوامل خواهیم پرداخت.
تصمیمات سیاسی و اقتصادی دولت تاثیر به‌سزایی در ارزش‌گذاری ارز فیات دارد. اجرای سیاست‌های پولی مانند نرخ بهره و عرضه پول و همچنین تصمیمات مالی شامل مخارج دولت، مالیات و کسری بودجه به طور مستقیم بر ثبات و ارزش پول تاثیر می‌گذارند. علاوه بر این، سطح استقلال بانک مرکزی نیز نقش مهمی در شکل‌دهی به جایگاه اقتصادی پول دارد.
علاوه بر سیاست‌های داخلی، سیاست‌های خارجی یک کشور نیز تاثیر قابل‌توجهی در ارزش‌گذاری یک ارز فیات در فضای بین‌الملل دارد. عواملی مانند قراردادهای تجارت خارجی، مدیریت نرخ ارز و روابط ژئوپلیتیکی می‌توانند بر قدرت و ثبات ارز در صحنه جهانی تاثیر بگذارند. علاوه بر این، رویدادهای اقتصادی بین‌المللی و تحولات دیپلماتیک می‌تواند بر اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی و شرکای تجاری، بر ارز تاثیر بگذارد و در نتیجه ارزش بین‌المللی آن را شکل دهد. بنابراین، سیاست‌های داخلی و خارجی هر دو نقش تعیین کننده‌ای در تعیین جایگاه یک ارز فیات در عرصه بین‌المللی ایفا می‌کنند.
همانطور که پیش‌تر بیان کردیم، پول فیات پشتوانهای همچون طلا یا دارایی دیگری ندارد. زمانی که دولت یک ارز فیات را به عنوان واسطه تبادل و خرید و فروش صادر می‌کند، نیاز دارد تا اعتماد مردم را نسبت به آن ارز جلب کند. قدرت سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی یک دولت، اعتبار آن دولت را مشخص می‌کند. این اعتبار، تعیین‌کننده سطح اعتماد و اطمینان مردم به آن ارز می‌باشد. اگر یک دولت در جنبه‌های ذکرشده ضعیف عمل کند، در واقع پشتوانه ارز فیات آن نیز تضعیف شده است. با این اوصاف، می‌توان گفت ارز فیات منسوب به دولتی که درحال فروپاشی است پشتوانهای ندارد، به همین دلیل اعتماد مردم نیز از بین خواهد رفت و در نتیجه آن ارز از بین می‌رود.
علی‌رغم اینکه انواع مختلف ارزها با هدف ذخیره ارزش به‌وجود آمده‌اند، ممکن است هر کدام مسیر متفاوتی را برای دستیابی به این هدف طی کرده باشند. در این قسمت مقایسه کوتاهی بین ارزهای فیات و دو نوع ارز دیگر خواهیم داشت.
بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال چیست؟
یکی از انواع ارزها، ارزهای دارای پشتوانه می‌باشند. پشتوانهای به شکل طلا، نقره و یا کالایی دیگر. عمده ارزهای فیات نیز در گذشته به همین شکل بودند. همان‌گونه که بیان کردیم، تا پیش از تعلیق توافق‌نامه برتون وودز در سال 1971، طلا پشتوانه دلار بود. به این صورت که هر 35 دلار آمریکا معادل یک اونس طلا بود. این به این معناست که دولت آمریکا باید به ازای هر 35 دلار، یک اونس طلا در خزانه‌های خود نگهداری می‌کرد و امکان بازخرید دلار با طلا وجود داشت.
علی‌رغم ثبات بیشتر ارزهای دارای پشتوانه، مشکلی که این روش دارد این است که ذخایر طلا محدود است. پس درنتیجه، دلارهای محدودی نیز می‌توان صادر کرد اما در مقابل، ارزهای فیات با چنین محدودیتی مواجه نیستند. دولت می‌تواند هر زمان که بخواهد اسکناس بیشتری چاپ کند. البته چاپ بی‌رویه نیز مشکلاتی به همراه دارد که به آن خواهیم پرداخت.
مهم‌ترین تفاوت میان ارزهای فیات و ارزهای دیجیتال، مسئله تمرکز و کنترل است. ارزهای فیات همواره توسط یک دولت و یا نهاد مرکزی ایجاد، صادر و کنترل می‌شوند. اما در مقابلِ این موضوع، ارزهای دیجیتال حضور دارند. ارزهای دیجیتال همچون بیت‌کوین و اتریوم به لطف فناوری بلاک‌چین از این چالش مبرا هستند. کنترل شبکه بلاک‌چین میان تمام اعضای آن شبکه توزیع‌شده است و تحت کنترل هیچ نهاد یا شخص واحدی نیست. البته که بسیاری از رمزارزها مانند تتر (USDT) دارای سطوحی از تمرکز هستند. اما اساسا ویژگی که رمزارزها به‌واسطه آن شناخته شده‌اند، عدم تمرکز است.
دو ویژگی منحصربه‌فرد دیگر بلاک‌چین‌ها شفافیت و ناشناس‌بودن است. به‌دلیل اینکه بلاک‌چین‌ها پروژه‌های متن‌باز یا open-source هستند، برخلاف ارزهای فیات دارای شفافیت می‌باشند. یعنی تمام منطق و قوانین حاکم بر شبکه برای تمام افراد قابل مشاهده است و تمام تراکنش‌های انجام‌شده در شبکه، در یک دفتر کل توزیع شده ثبت می‌شوند. اما با این وجود، به‌لطف علم رمزنگاری افراد به‌صورت ناشناس تراکنش‌های خود را ثبت می‌کنند.
یکی از چالش‌های مرتبط با ارزهای فیات، چاپ بی‌رویه و بیش‌از حد اسکناس است که منجر به فشارهای تورمی در اقتصاد می‌شود. البته که چاپ اسکناس به‌تنهایی عامل افزایش تورم نیست. زمانی‌که یک دولت با کسری بودجه مواجه می‌شود، عموما تصمیم به چاپ پول می‌گیرد. حال اگر پولهای چاپ‌شده با سیاست‌های غلط و به‌شکل صحیح در جهت رشد اقتصادی استفاده نشوند، عموما با تورم و گرانی مواجه خواهیم شد. البته چاپ پول توسط همه دولتها انجام می‌شود اما برآیند تورم حاصل از چاپ پول و میزان رشد اقتصادی، بیانگر خطرناک بودن آن است.
یکی از مثال‌های تصمیمات و سیاست‌های نادرست اقتصادی، ابرتورم زیمبابوه می‌باشد. زیمبابوه در نوامبر سال 2008 تورم شدیدی را تجربه کرد که نرخ سالانه آن به بیش از 89/7 سیکستیلیون (1021) درصد رسید!!! این امر ناشی از چاپ بیش از حد پول، سوء مدیریت اقتصادی و بی‌ثباتی سیاسی بود که منجر به کاهش کامل ارزش دلار زیمبابوه و ویرانی گسترده اقتصادی شد.
آشنایی با ارزهای فیات و درک سازوکار آن‌ها یکی از مسائل مهم و حیاتی برای نه‌تنها فعالان حوزه سرمایه‌گذاری، بلکه تک تک افراد جامعه است. بسیاری معتقدند ارزهای فیات برای افزایش بیشتر سرمایه و قدرت سردمداران و صاحبان قدرت و ضعیف نگه‌داشتن و کنترل عموم مردم به‌وجود آمده‌اند. رابرت کیوساکی نیز در مصاحبه‌ای این سوال تامل‌برانگیز را مطرح می‌کند که چرا پول را پس‌انداز می‌کنید درحالیکه آن‌ها (دولت) به‌راحتی آن را چاپ می‌کنند؟!
در این مقاله سعی کردیم تا با مفهوم ارزهای فیات اطلاعات لازم را منتقل کنیم و امیدواریم که به درستی به دانش شما افزوده باشیم.
تقریبا در سال 98 با ارزهای دیجیتال آشنا شدم و تنها چیزی که ازش می‌دونستم فقط ترید بود؛ تقریبا مثل همه کسایی که برای اولین بار با این حوزه آشنا میشن. اما هرچه بیشتر تو ...
