ارز دیجیتالارز دیجیتال فانتوم (Fantom) یک بلاک‌چین بر پایه قراردادهای هوشمند است که توکن بومی آن با همین نام و نماد FTM شناخته می‌شود. یکی از مشخصه‌های فانتوم، مکانیزم اجماع لاچسیس یا لاکسیس (Lachesis) است که تمرکز آن افزایش قدرت مقیاس پذیری این بلاک‌چین است. فانتوم ادعا می‌کند که با تکیه بر لاچسیس، می‌تواند چالش‌های مقیاس پذیری را برطرف کند؛ چالش‌هایی که سایر بلاکچینها هنوز با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و نتوانستند راه حلی قطعی برای آن پیدا کنند.
در این مطلب خواهیم دید که مهم‌ترین ویژگی‌های ارز دیجیتال فانتوم چیست؟ ساختار و عملکرد این بلاک‌چین به چه نحو است، چه کیف پول‌هایی با آن سازگاری دارند و چه آینده‌ای در انتظار آن است. پس اگر می‌خواهید با این بلاک‌چین مهم و کاربرد آن آشنا شوید، شما را به خواندن ادامه این مطلب دعوت می‌کنیم.
فانتوم به عنوان یک بلاک‌چین که قابلیت پشتیبانی از قراردادهای هوشمند را دارد، پلتفرمی ایده آل برای اپلیکیشن‌های غیر متمرکز محسوب می‌شود. از اهداف مهم این بلاک‌چین، حل مشکل سه راهی مقیاس پذیری در بلاکچینها است.
این سه راهی از سه عامل امنیت، تمرکززدایی و مقیاس پذیری (به معنای سرعت پردازش تراکنش‌ها) تشکیل شده. توسعه و تقویت هر سه این عوامل به شکل همزمان یک چالش بزرگ برای بسیاری از بلاکچینها از جمله اتریوم و بیت کوین است. به طوری که یکی از این سه عامل باید فدای دو عامل دیگر شود؛ برای مثال شبکه‌هایی که امنیت و تمرکززدایی بالایی دارند، مقیاس پذیری آنها پایین است.
اما شبکه فانتوم با استفاده از یک مکانیزم اجماع خلاقانه بر پایه اثبات سهام (PoS) که لاچسیس نام دارد، قصد دارد تا مشکل سه راهی را حل کند و هر سه عامل ذکر شده را به شکل همزمان در بلاک‌چین خود توسعه دهد.
برای درک نحوه مواجهه فانتوم با این سه راهی چالش‌برانگیز، باید نگاه دقیقی به مکانیزم اجماع اختصاصی آن یعنی لاکسیس داشته باشیم:
فانتوم از نظر عملکرد، قابلیت‌های مشترک زیادی با سایر شبکه‌های ارز دیجیتال دارد. از جمله این قابلیت‌ها پشتیبانی از قراردادهای هوشمند، توسعه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) و اعتبارسنجی تراکنش‌ها است.
اما چیزی که باعث تمایز فانتوم از سایر بلاکچینها می‌شود، مکانیزم اجماع منحصر به فرد آن است که امکان برطرف کردن مشکل سه راهی مقیاس پذیری را فراهم کرده. این مکانیزم که لاچسیس نام دارد، سه ویژگی کلیدی دارد:
یکی از ویژگی‌های فانتوم، سرعت بسیار بالای آن در پردازش تراکنش‌ها نسبت به اکثر بلاکچینها است. به شکلی که وقتی توکن بومی FTM را در فانتوم برای شخص دیگری می‌فرستید، نیازی نیست که زمان زیادی منتظر تاییدیه بلاک‌چین بمانید و همین امر باعث می‌شود تا تراکنش با حداقل تاخیر انجام شود.
منظور از رهبر در اینجا، همان اعتبارسنج یا Validator است. در الگوریتم‌های اثبات سهام کلاسیک، برای پردازش تراکنش‌ها نیاز به مشارکت اعتبارسنج‌ها است که به نوعی نقش رهبر را ایفا می‌کنند. این ولیدیتورها به شکل تصادفی از بین کسانی که مقدار مشخصی از توکن بومی شبکه را استیک کرده‌اند انتخاب می‌شوند.
اما در لاکسیس هر کسی که ۳.۱۷۵ میلیون FTM را استیک کند، می‌تواند به عنوان ولیدیتور روی زنجیره اصلی شبکه به اسم اپرا (Opera) فعالیت کند. امکان مشارکت آزادانه باعث افزایش امنیت می‌شود چرا که دیگر شبکه متکی به یک گروه محدود از ولیدیتورها نیست که ممکن است به هر دلیلی مرتکب اشتباه شوند، تصمیمات خودخواهانه بگیرند و یا توسط هکرها مورد حمله قرار بگیرند.
شاید بشود گفت مهم‌ترین ویژگی لاکسیس و شبکه بلاک‌چین فانتوم، تحمل خطای بیزانسی ناهماهنگ یا aBFT است که مخفف عبارت Asynchronous Byzantine Fault Tolerance می‌باشد. این پدیده باعث می‌شود تا حتی در صورت خرابکاری برخی از نودهای اعتبارسنج، همچنان شبکه توانایی اعتبارسنجی درست و دقیق تراکنش‌ها را داشته باشد. اما این اسم پرطمطراق دقیقا یعنی چه و چگونه می‌تواند چنین ویژگی مفیدی را به شبکه اضافه کند؟ برای پاسخ به این سوال باید کمی عمیق‌تر موضوع تحمل خطای بیزانسی را بررسی کنیم.
برای درک aBFT و اینکه ببینیم دقیقا منظور از تحمل خطا در این پدیده چیست، ابتدا باید با ریشه این اصطلاح آشنا شویم. اصطلاح خطای بیزانسی اشاره دارد به یک سناریوی فرضی که به مشکل ژنرال‌های بیزانسی معروف است.
مشکل ژنرال‌های بیزانسی
این سناریوی فرضی با این هدف مطرح شد تا مشکل اعتبارسنجی در شبکه‌های غیرمتمرکز مثل بلاکچینها را به زبان ساده توضیح دهد. در این سناریو، چهار ژنرال بیزانسی را تصور کنید که هرکدام یک لشکر تحت فرمان خود دارند و چهار سمت مختلف یک شهر بزرگ را محاصره کرده‌اند؛ در نتیجه به طور مستقیم با هم در ارتباط نیستند چرا که از هم فاصله دارند.
بنابراین برای آن که این ژنرال‌های بیزانسی به یک اجماع در تصمیم گیری راجع به حمله به شهر یا عقب نشینی برسند، باید به پیام‌رسان‌های خود تکیه کنند. اما چند سوال جدی در خصوص قابل اعتماد بودن پیام‌های مخابره شده در این روش وجود دارد: از کجا معلوم پیام‌رسان بین راه توسط دشمن دستگیر نشده باشد و پیام‌رسان جعلی پیام اشتباهی را مخابره کند؟ از کجا معلوم یکی یا چند نفر از ژنرال‌ها خائن نباشند و اطلاعات غلط بدهند؟ یا اگر خود پیام‌رسان از جاسوسان دشمن باشد چه؟
می‌بنید که اعتماد کردن به پیام‌های مخابره شده در این سناریو، یک چالش جدی است و همین امر رسیدن به اجماع در شبکه‌های غیرمتمرکز را دشوار می‌سازد. برای حل این مشکل، شبکه‌های غیرمتمرکز مثل بلاکچینها راهکارهای مختلفی طراحی کرده‌اند تا میزان تحمل خطای شبکه خود در برابر پیام‌های اشتباه را افزایش دهند؛ یعنی این شبکه‌ها به دنبال راهکارهایی هستند که حتی در صورت پیام‌های اشتباه و دستکاری شده، شبکه آنها منهدم نشود و بتواند به اجماع درست و صحیحی برسد که در نهایت به نفع شبکه است و نه به ضرر آن. به عبارت دیگر منظور از تحمل خطای بیزانسی، میزان مقاومت یک شبکه غیرمتمرکز در برابر پیام‌های نادرست و مخرب است.
تحمل خطای بیزانسی در بلاکچینها
همچنان سناریوی ژنرال‌ها پشت دروازه‌های شهر را در ذهن داشته باشید؛ سیستم‌های غیرمتمرکز مثل فانتوم برای آنکه بتوانند عملکرد صحیحی داشته باشند، باید به یک استراتژی واحد و مشخص در مورد ثبت تراکنش‌ها در شبکه، ترتیب انجام تراکنش ها و وضعیت کلی شبکه بلاک‌چین دست پیدا کنند (تصمیم حمله یا عقب نشینی در سناریو). این همان کاری است که اعتبارسنج‌ها (ژنرال‌ها) در شبکه‌های ارز دیجیتال مثل فانتوم انجام می‌دهند و مکانیزم‌های اجماع با همین هدف یعنی تعیین استراتژی واحد برای کلیت شبکه طراحی می‌شوند.
اما از آنجایی که اعتبارسنج‌ها در شبکه‌های غیرمتمرکز از هم دور هستند و در یک نقطه متمرکز نشده‌اند، رسیدن به یک اجماع کلی برای تعیین استراتژی چالش بزرگی است چرا که ممکن است بعضی از اعتبارسنج‌ها خرابکار باشند و قصد تخریب سیستم را داشته باشند و یا سیستم آنها توسط هکرها مورد حمله قرار بگیرد (احتمال خائن بودن ژنرال‌ها یا دستکاری شدن پیام در بین راه).
در بلاکچینها تعداد اعتبارسنج‌ها بسیار بیشتر از چهار ژنرال است و ممکن است هزاران نود اعتبار سنج در یک شبکه فعال باشند. بنابراین عاقلانه است که در نظر بگیریم حتما درصدی از این اعتبارسنج‌ها، خرابکار هستند و تصمیمات آنها در راستای پایداری و امنیت شبکه نیست.
در اکثر بلاکچینها، میزان تحمل خطای بیزانسی ۳/۱ نودهای اعتبارسنج است. یعنی در بازه زمانی رای‌گیری برای رسیدن به اجماع در بلاک‌چین، حتی اگر یک سوم از اعتبارسنج‌ها قصد خرابکاری داشته باشند، باز هم شبکه بلاک‌چین با تکیه بر دو سوم باقی مانده از نودهای اعتبارسنج می‌تواند به اجماع صحیح برسد و به عملکرد مطلوب ادامه دهد. اما اگر در بازه زمانی رای گیری تعداد نودهای خرابکار از یک سوم کل نودهای ولیدیتور بیشتر شود، آن وقت شبکه با مشکل مواجه خواهد شد و نمی‌تواند به اجماع ایده آل برسد.
تحمل خطای بیزانسی ناهماهنگ در فانتوم
بلاک‌چین فانتوم با یک ایده خلاقانه، تحمل خطای بیزانسی را افزایش داده. در فانتوم، بازه زمانی مشخصی برای رای گیری وجود ندارد و به همین دلیل صفت ناهماهنگ به آن داده شده. این یعنی در aBFT پیشبینی شده است که ممکن است بسیاری از ولیدیتورهای درستکار که قصد حمله به شبکه را ندارند، نتوانند در بازه زمانی مشخص در رای گیری شبکه شرکت کنند (عموما به دلیل اختلال در اینترنت).
بنابراین آنها می‌توانند هر زمانی که توانستند، پیام مربوطه را به سیستم ارسال کنند؛ مهم نیست که چقدر از زمان رای گیری گذشته باشد. چرا که در این سیستم فرض بر این است که یک ولیدیتور درستکار و صادق، بالاخره در رای گیری‌ها شرکت می‌کند و در حفظ امنیت و اعتبار شبکه مشارکت می‌نماید.
به عبارت دیگر، چون در مدل aBFT محدودیت زمانی برای رای گیری وجود ندارد، ولیدیتورهای بیشتری می‌توانند در رای گیری شرکت کنند و در نتیجه نودهای خرابکار کار سخت‌تری برای دستیابی به اجماع دلخواه خود خواهند داشت. چرا که تعداد نودهای خرابکار باید به طرز چشمگیری پرشمار باشد تا بتوانند به حد نصاب ۳/۱ از کل نودهای رای‌دهنده برسند و شبکه را تحت تاثیر قرار دهند.
مدل تحمل خطای بیزانسی ناهماهنگ ظرفیت پردازش رای‌ها با میزان تاخیر بی‌نهایت را دارد و همین ویژگی باعث منحصر به فرد شدن مکانیزم اجماع در شبکه فانتوم شده است.
با توجه به نحوه کارکرد فانتوم و به کارگیری مدل aBFT، این بلاک‌چین سرعت عمل بسیار بالایی در پردازش تراکنش‌ها از خود نشان می‌دهد. علاوه بر آن، جالب است بدانید که مکانیزم اجماع لاکسیس به شکل منبع باز (Open-Source) بوده و توسعه دهندگان می‌توانند با دسترسی به کدهای اساسی این شبکه که در گیت‌هاب موجود است، آنها را با توجه به اهدافی که دارد بهینه سازی کنند. همچنین فانتوم با ماشین مجازی اتریوم (EVM) نیز سازگاری دارد که به دولوپرها امکان انتقال راحت اپلیکیشن‌ها بین این دو بلاک‌چین را می‌دهد.
این سه عامل در کنار هم باعث شده‌اند تا فانتوم به یک شبکه انعطاف پذیر و سریع تبدیل شود که می‌تواند تراکنش‌ها را در عرض یک الی دو ثانیه تایید کند و در عین حال، هزاران تراکنش را در هر ثانیه پردازش نماید. عملکرد فانتوم از این نظر از بسیاری از بلاک‌چین‌های موجود قوی‌تر است و به همین دلیل یک بلاک‌چین مهم در دنیای ارزهای دیجیتال محسوب می‌شود که توانسته چالش سه راهی مقیاس پذیری را تا حد قابل توجهی حل کند.
اهمیت فانتوم در این است که با انعطاف پذیری بالا کار را برای توسعه دهندگان اپلیکیشن راحت کرده؛ و با سرعت بالا و کارمزد ناچیز تجربه‌ای دلچسب و کارآمد برای کاربران رقم زده تا از اپلیکیشن‌های dApp در فانتوم استفاده کنند. در حال حاضر، بیش از ۳۰۰ اپلیکیشن dApp فعال در فانتوم وجود دارند. سرعت بالای تراکنش‌ها و نرخ کارمزد میانگین کمتر از 0.01$ نیز باعث شده تا تعداد تراکنش‌های روزانه فانتوم به بیش از ۸۲ هزار تراکنش برسد.
تا به اینجای این مطلب، بسیاری از ویژگی‌های فانتوم را کم و بیش مرور کردیم. اما اگر بخواهیم مهم‌ترین ویژگی‌های این بلاک‌چین که در سال ۲۰۱۸ متولد شد را معرفی کنیم، باید به این سه عامل اشاره کرد:
یک مکانیزم منبع باز که از مدل aBFT برای رسیدن به الگوریتم اجماع در بلاک‌چین استفاده می‌کند. ویژگی‌های منحصر به فرد این مکانیزم که بالاتر به آن پرداختیم، باعث می‌شود تا فانتوم قادر باشد تراکنش‌ها را ظرف کمتر از سه ثانیه پردازش نماید که سرعتی کم نظیر بین بلاک‌چین‌های مطرح است. مقیاس پذیری لاکسیس نیز فوق‌العاده بالا است و می‌تواند تا هزاران تراکنش در ثانیه را بدون مشکل مدیریت کند.
زنجیره اصلی یا Mainnet فانتوم، اپرا (Opera) نام دارد. روی این زنجیره است که تمام تراکنش‌ها و عملیات قراردادهای هوشمند اجرا می‌شوند. با توجه به قدرت پردازش بالای فانتوم، دولوپرها می‌توانند به راحتی روی این زنجیره اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز خود را گسترش داده و اجرا کنند؛ بدون آن که در مورد کارمزد بالا یا شلوغی شبکه نگرانی داشته باشند.
اپلیکیشن‌های غیرمتمرکزی که روی بلاک‌چین اتریوم طراحی می‌شوند، باید با ماشین مجازی اتریوم (EVM) سازگار باشند. فانتوم برای افزایش انعطاف پذیری خود و سهولت مهاجرت دولوپرها بین اتریوم و فانتوم، با EVM کاملا سازگار است و دولوپرها می‌توانند به راحتی اپلیکیشن‌های خود را برای هر دو بلاک‌چین توسعه دهند.
پلتفرم منعطف و سریع فانتوم و تکنولوژی به کار رفته در آن می‌تواند در صنایع مختلفی به کار گرفته شود؛ از جمله:
توکن فانتوم با بسیاری از کیف پول‌های معتبر و شناخته شده در دنیای کریپتو سازگار است. در اینجا چهار مورد از بهترین کیف پول‌های فانتوم را معرفی می‌کنیم که می‌توانید از آنها برای مدیریت دارایی‌های خود در بلاک‌چین فانتوم استفاده کنید:
کیف پول رسمی بلاک‌چین فانتوم که امکانات قابل توجهی را ارائه می‌دهد. این کیف پول که با نام Fantom Wallet هم شناخته می‌شود به شما امکان می‌دهد تا یک کیف پول PWA (Progressive Web App) بسازید و سپس کیف پول‌های جدید یا قبلی خود را روی آن ثبت کنید. به این ترتیب شما می‌توانید به راحتی چندین کیف پول را از یک اپلیکیشن مدیریت نمایید و دارایی‌های خود را تحت نظر بگیرید. این کیف پول رابط کاربری راحتی نیز دارد و به شما امکان ارسال و دریافت توکن و افزون بر آن، امکان کسب پاداش از طریق استیکینگ و شرکت در پروپوزال‌های حاکمیتی را می‌دهد.
یک کیف پول شناخته شده که از ارزهای دیجیتال متنوعی از جمله FTM پشتیبانی می‌کند. در گذشته امکان استیکینگ در فانتوم با استفاده از تراست والت وجود نداشت اما اخیر این آپدیت اضافه شده و شما می‌توانید با استفاده از این کیف پول، از مزایای استیکینگ در بلاک‌چین فانتوم نیز بهره مند شوید. تراست والت رابط کاربری قوی به خصوص در نسخه‌های موبایل خود دارد و گزینه‌ای محبوب برای تریدرها است. با توجه به همکاری آن با Binance که یکی از قابل اعتمادترین صرافی‌ها در بازار است، Trust Wallet یک کیف پول معتبر به حساب می‌آید.
متامسک Metamask کیف پولی با امکانات فراوان است که استفاده از آن حتی برای کاربران تازه کار هم کار راحتی است. این کیف پول با مرورگرهای محبوب و موبایل سازگاری کامل دارد و گزینه‌ای ایده آل برای مدیریت دارایی‌های دیجیتال شما هم در اتریوم و هم فانتوم است. در مجموع اگر تجربه چندانی در زمینه ارزهای دیجیتال ندارید، کیف پول متامسک گزینه مناسبی برای شما خواهد بود.
برای دستیابی به حداکثر امنیت، هیچ کیف پولی مانند کیف پول‌های سخت افزاری مثل Ledger Nano X عمل نمی‌کند. از آنجایی که برای دسترسی به کلیدهای خصوصی در کیف پول‌های سخت افزاری باید حتما قطعه سخت افزاری مربوطه را در اختیار داشت، این کیف پول‌ها به شدت دربرابر هک و در خطر افتادن اطلاعات مقاوم هستند. کیف پول Ledger با بسیاری از توکن‌ها و همچنین کیف پول‌های نرم افزاری سازگاری دارد. این یعنی شما می‌توانید حین استفاده از یک کیف پول نرم افزاری مثل مواردی که بالاتر نام بردیم، آن را با کیف پول Ledger نیز همگام سازی کنید تا امنیت کیف پول شما افزایش یابد.
بیشتر بخوانید: کیف پول ارز دیجیتال چیست؟
برای خرید، فروش و تبدیل فانتوم یا FTM می‌توانید از خدمات صرافی‌های دیجیتال استفاده کنید. بسیاری از صرافی‌های معتبر مثل Binance، Kraken و Coinbase از توکن FTM پشتیبانی می‌کنند. کافی است در یکی از این صرافی‌ها حساب باز کرده و با متصل کردن کیف پول خود به آن، به خرید و فروش فانتوم و تبدیل آن به سایر توکن‌ها بپردازید.
صرافی‌ها به دو دسته صرافی متمرکز (CEX) و صرافی غیرمتمرکز (DEX) تقسیم می‌شوند که در صرافی‌های متمرکز، معاملات با یک واسطه انجام می‌گیرد و در نوع غیرمتمرکز، معاملات بدون واسطه است. کار با صرافی‌های متمرکز راحت‌تر بوده در حالی که صرافی‌های غیرمتمرکز امنیت و حریم خصوصی بهتری فراهم می‌کنند. البته فعالیت در هر یک از صرافی‌ها خود نیاز به دانش ابتدایی دارد که توصیه می‌کنیم حتما قبل از شروع معاملات، نحوه کار در این صرافی‌ها را به خوبی فرا بگیرید.
بیشتر بخوانید: آموزش خرید و فروش ارزهای دیجیتال
پیشبینی آینده برای پروژه‌‌های ارز دیجیتال مانند فانتوم اصلا کار راحتی نیست. عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند باعث رشد و یا شکست یک پروژه شوند که در اینجا مهم‌ترین این عوامل برای بلاک‌چین فانتوم را بررسی می‌کنیم.
در این مطلب به طور مفصل ارز دیجیتال فانتوم و ویژگی‌های منحصر به فرد آن مثل استفاده از مدل تحمل خطای بیزانسی ناهماهنگ و مکانیزم لاکسیس را توضیح دادیم. دیدیم که این بلاک‌چین که بر پایه قراردادهای هوشمند بنا شده، بستری ایده آل برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز است و نقطه قوت آن، سرعت و مقیاس پذیری فوق‌العاده بالا بدون فدا کردن امنیت و تمرکززدایی شبکه است. سپس به اهمیت و کاربرد فانتوم پرداختیم و کیف پول‌هایی که از توکن بومی آن FTM پشتیبانی می‌کنند را معرفی کردیم. در نهایت نیز نگاهی به آینده قابل تصور برای فانتوم انداختیم.
سارا سادات زینالی مدیر دیجیتال مارکتینگ هستم دارای مدرک کارشناس ارشد مدیریت فناوری اطلاعات (گرایش کسب و کار الکترونیک) از دانشگاه الزهرا می‌باشم. من همیشه دنبال ...
