بلاک چینبا پیدایش شبکه بلاک چین اتریوم، مفهوم قراردادهای هوشمند به عنوان یکی از کاربردهای برجسته این فناوری رشد چشمگیری پیدا کرده است. اگر شما نیز در حوزه ارزهای دیجیتال فعالیت دارید، احتمالا با اصطلاح قرارداد هوشمند زیاد روبه‌رو شده‌اید؛ پس برای آشنایی با این مفهوم تا انتهای مقاله با ما همراه باشید. در این مقاله، به بررسی مسیر تکامل قراردادهای هوشمند از ایده تا پیاده‌سازی و مزایا و چالش‌هایی که با آن همراه شده‌اند، می‌پردازیم.
اصطلاح قرارداد هوشمند برای نخستین بار در سال ۱۹۹۴ توسط نیک سابو (Nick Szabo)، فعال حوزه فناوری اطلاعات، معرفی شد. وی در مقاله‌ای با عنوان Smart Contracts: Building Blocks for Digital Markets به بررسی این مفهوم پرداخت. ایده اصلی این قراردادها بر پایه‌‌ی اجرای خودکار توافقات، بدون نیاز به واسطه انسانی است.
با پیشرفت فناوری بلاک چین، این ایده به مرحله اجرا رسیده و قراردادهای هوشمند به یکی از عناصر اساسی در دنیای فناوری مالی تبدیل شده‌اند. این قراردادها، به صورت برنامه‌های کامپیوتری نوشته می‌شوند و شرایط و اهداف مشخصی را در خود جای می‌دهند؛ در صورت برآورده شدن شرایط تعیین‌شده، بدون نیاز به مداخله انسانی قرارداد به صورت خودکار اجرا می‌شود.
این قراردادها، به عنوان بنیان انقلابی در اجرای توافقات و معاملات ظاهر شده‌اند و با توجه به پتانسیل و قابلیت‌هایشان، انتظار می‌رود که در آینده نقش بیشتری در دنیای فناوری مالی ایفا کنند.
قبل از ارائه توضیحات مربوط به نحوه عملکرد قراردادهای هوشمند، لازم است توجه داشته باشید که به عنوان یک کاربر، نیازی به آگاهی از جزئیات فنی آن‌ها ندارید؛ همانند استفاده از اینترنت که نیازی به درک عمیق از تکنولوژی شبکه جهانی وب نیست.
قرارداد هوشمند، به عنوان یک نوع تراکنش پیشرفته در شبکه بلاکچین در نظر گرفته می‌شود؛ به طوری‌که شرایط و توافقات را به صورت کد روی بلاکچین ثبت می‌کند. برای ایجاد یک قرارداد هوشمند، ابتدا شرایط به صورت کد و با استفاده از یکی از زبان‌های برنامه‌نویسی مناسب بلاکچین نوشته می‌شود. زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی (Solidity)، در برنامه‌نویسی قراردادهای هوشمند بر روی شبکه اتریوم بسیار پرکاربرد می‌باشد.
کد قرارداد هوشمند با استفاده از کامپایلر مناسب به بایت‌کد تبدیل می‌شود. این بایت‌کد، قابل اجرا توسط ماشین مجازی اتریوم (EVM) است. قبل از اجرای کد نوشته شده بر روی شبکه اصلی، قرارداد هوشمند ابتدا در محیط تستی مانند Remix یا Truffle تست می‌شود. این مرحله برای اطمینان از صحت و همچنین بررسی ایرادهای ممکن در قرارداد انجام می‌شود.
سپس با ارسال تراکنش به شبکه، کد به طور دائمی بر روی بلاکچین ذخیره می‌شود. این تراکنش به تمام نودهای شبکه توزیع شده و هر نود قادر است درخواستی برای اجرای تراکنش به ماشین مجازی اتریوم (EVM) ارسال کند. این مرحله شامل پرداخت هزینه گس می‌باشد.
با فراهم شدن شرایط مشخص شده در کد، دستورات به صورت خودکار اجرا می‌شوند و نتیجه اجرای قرارداد در بلاکچین ثبت می‌گردد. به این ترتیب، قرارداد هوشمند، توانمندی اجرای توافقات بدون نیاز به واسطه انسانی را فراهم نموده و همچنین از مزایای شفافیت، قابل حسابرسی بودن و ذخیره دائمی برخوردار است.
یکی از کاربردهای اساسی قراردادهای هوشمند، ایجاد توکن‌های ارز دیجیتال است. همانطور که می‌دانید، ارز اصلی یک شبکه بلاکچین، کوین (Coin) نامیده شده و ارزهای ساخته شده توسط قراردادهای هوشمند، به عنوان توکن شناخته می‌شوند.
توکن‌های ارز دیجیتال مرتبط با پروژه‌های معتبر، با استفاده از قراردادهای هوشمند مربوط به همان پروژه ایجاد می‌شوند. در این پروژه‌ها، کاربرد و اهمیت توکن‌ها به‌طور دقیق تعیین می‌شود. به عبارت دیگر، ارزش توکن‌ها معمولا به اهداف پروژه و نتیجه فعالیت‌ها وابسته است.
کاربرد دیگر قراردادهای هوشمند، ایجاد توکن‌های غیرقابل معاوضه (NFT) است. این توکن‌ها منحصر به فرد بوده و معمولا برای اهداف خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. ساخت NFT به شکلی مشابه با سایر توکن‌ها و با استفاده از قراردادهای هوشمند انجام می‌شود. تفاوت بین آن‌ها، اغلب در ویژگی‌ها و استانداردهای مورد استفاده در قراردادهای هوشمند مربوط به هر کدام می‌باشد.
امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi) نیز یکی از کاربردهای برجسته قراردادهای هوشمند است. در ادامه، به برخی از فعالیت‌های مالی در حوزه دیفای اشاره شده است:
استیبل‌کوین‌های با پشتوانه: قراردادهای هوشمند برای ایجاد استیبل‌کوین‌های با پشتوانه مانند تتر به عنوان وسیله‌ای برای تسهیل خرید و فروش در بازار ارزهای دیجیتال به کار می‌روند. همچنین، این قراردادها با قفل کردن ارزهایی مانند اتریوم و بیت‌کوین، پشتوانه ارزهای با ارزش ثابت مانند دای (DAI) را فراهم می‌کنند.
بیشتر بخوانید: دیفای چیست؟
وام‌دهی و وام‌گیری: قراردادهای هوشمند این امکان را فراهم می‌کنند که کاربران با وام دادن ارزهای خود به دیگران، کارمزد آن را کسب کنند. همچنین، می‌توان با وثیقه‌گذاری ارزهای دیجیتال در شبکه، بخشی از آن‌ها را به عنوان وام دریافت نمود.
صرافی‌های غیرمتمرکز: صرافی‌های غیرمتمرکز به عنوان یکی از کاربردهای قراردادهای هوشمند در حوزه دیفای مطرح هستند. یکی از مزایای صرافی‌های غیرمتمرکز، امکان انجام فعالیت بدون نیاز به احراز هویت است. در این صرافی‌ها، معمولا از استخرهای نقدینگی برای فراهم کردن جفت‌های معاملاتی استفاده می‌شود. کاربران با ارائه جفت ارزهای دیجیتال خود در این استخرها، کارمزد تامین نقدینگی را دریافت می‌کنند. همچنین، می‌توان از این بسترها، برای تبدیل توکن‌ها استفاده کرد.
قراردادهای هوشمند در مقایسه با قراردادهای معمولی، ویژگی‌هایی دارند که باعث متمایز شدن آن‌ها شده است. در ادامه برخی از این تفاوت‌ها شرح داده شده است؛ پس با ما همراه باشید.
در قرارداد سنتی، بدون وجود نهاد واسطه امکان ثبت قرارداد وجود ندارد چرا که ادعای طرفین بدون وجود این نهاد قابل بررسی نیست.
در حالی‌که پرداخت در قراردادهای هوشمند کاملا به صورت خودکار و به وسیله کیف پول‌های ارز دیجیتال انجام می‌شود.
در حال حاضر مشکلاتی بر سر راه استفاده گسترده از قراردادهای هوشمند وجود دارند که در ادامه به برخی از آن‌ها می‌پردازیم.
اتریوم که یکی از محبوب‌ترین بسترهای بلاکچین، شناخته می‌شود، نیز از ابتدای پیدایش، خالی از دغدغه و چالش نبوده است.
مواردی چون حملات DAO در سال 2016 نشان‌دهنده آسیب‌پذیری‌های ممکن در قراردادهای هوشمند هستند. در این حمله، با یک قرارداد سفارشی با استفاده از آسیب‌پذیری reentrancy حدود ۶۰ میلیون دلار اتر به سرقت رفت. با انجام هارد فورک، اتریوم جدیدی ایجاد شد و اتریوم قبلی، اتریوم کلاسیک نام گرفت. این نمونه حمله، نشان‌دهنده خطرات احتمالی و آسیب‌پذیری قراردادهای هوشمند می‌باشد.
قراردادهای هوشمند باعث تحولی عظیم در اجرای توافقات و معاملات شده‌اند. با وجود مزایای بسیار زیاد، این قراردادها با چالش‌هایی مانند نیاز به بهبود مداوم و وابستگی به توسعه‌دهندگان ماهر نیز همراه هستند. در این مقاله به تعریف و بررسی ویژگی‌های اساسی قرارداد هوشمند و کاربردهای آن‌ها پرداختیم؛ امیدواریم که با مفهوم قراردادهای هوشمند آشنایی کافی پیدا کرده و خواندن این مقاله برایتان سودمند واقع شده باشد.
شیما یزدانی نویسنده محتوا و معامله‌گر (تریدر) در زمینه ارزهای دیجیتال هستم. دارای مدرک دکتری مکانیک (گرایش تبدیل انرژی) از دانشگاه حکیم سبزواری و 4 سال سابقه در امر ...
