بلاک چیندر دنیای ارزهای دیجیتال، روش‌های زیادی برای کسب درآمد غیرمستقیم (Passive) وجود دارد. یکی از روش‌های محبوب، استیکینگ (Staking) است. کاربران با استیک یا قفل کردن ارزهای دیجیتال بومی بلاک‌چین‌های مبتنی بر الگوریتم اثبات سهام (Proof of Stake) پاداش دریافت می‌کنند. اما مشکل استیکینگ به روش سنتی یا مرسوم این است که کاربران دسترسی به توکن‌های استیک شده خودشان ندارند و نمی‌توانند آنها را معامله یا در دیگر پروتکل‌های دیفای استفاده کنند. لیکویید استیکینگ به عنوان یک راه حل برای این مشکل پدید آمد. این نوآوری سبب شد تا کاربران علاوه بر پاداشی که از فرایند استیکینگ بدست می‌آورند، بتوانند درآمد اضافه‌تری نیز کسب کنند.
این که این نوآوری چگونه چنین فرصتی را در اختیار ما قرار می‌دهد و معایب و مزایای لیکوئید استیکینگ چیست سوالاتی است که در ادامه همین مطلب به شکل مفصل و دقیق به آنها پاسخ می‌دهیم.
برای توضیح لیکوئید استیکینگ، ابتدا یک قدم به عقب برمی‌داریم تا ببینیم اصلا منظور از استیکینگ در بازار ارزهای دیجیتال چیست.
استیکینگ در بلاک‌چین‌هایی بر پایه اثبات سهام، یعنی کاربران بخشی از توکن‌های دیجیتال بومی این شبکه‌ها را استیک یا اصطلاحا قفل کنند و در ازای آن پاداش دریافت نمایید. این پاداش معمولا به شکل درصدی از توکن‌های استیک شده شما است که توسط شبکه تولید می‌شود. مثلا 100 توکن را در یک شبکه که پاداش ماهانه ۵٪ دارد استیک می‌کنید و بعد از یک ماه، علاوه بر 100 توکن اولیه، 5 توکن اضافه‌تر و یا به عبارتی 105 توکن به عنوان پاداش دریافت می‌کنید.
اثبات سهام یک الگوریتم اجماع است که بلاک‌چین‌ها برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها و تامین امنیت خودشان پیاده‌سازی می‌کنند. در این الگوریتم اجماع، کاربران توکن‌های بومی شبکه را قفل می‌کنند تا قابل اعتماد بودن خودشان برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها و خلق بلاک در شبکه را اثبات کنند. از مزایای این سیستم این است که بر خلاف مکانیزم اثبات کار (PoW) نیاز به مصرف برق بالایی برای حل معماهای ریاضی ندارد و مصرف انرژی در آن کمتر است. علاوه بر آن، همه کاربران شانس این را دارند که به عنوان یک ولیدیتور یا اعتبارسنج شناخته شوند و لازم نیست تا سیستم‌های کامپیوتری قدرتمندی داشته باشند که شبانه روز در حال مصرف انرژی و استخراج کردن هستند. در یک مقاله در بلاک‌پست به تفصیل در مورد الگوریتم اثبات سهام توضیح دادیم.
در مدل سنتی استیکینگ، سرمایه‌ای که روی بلاک‌چین مورد نظر برای یک بازه زمانی استیک می‌کنید، قفل می‌شود. این یعنی در طول این مدت و تا زمانی که درخواست باز کردن قفل را نکرده باشید، دسترسی به توکن‌های خود ندارید و توانایی استفاده از آنها به طور آزادانه در دیگر معاملات و پلتفرم‌ها از شما سلب می‌شود.
حال می‌رسیم به لیکوئید استیکینگ که یک راهکار «انعطاف پذیر» برای کسب درآمد غیرمستقیم در فضای داراییهای غیرمتمرکز یا همان DeFi است. در واقع لیکوئید استیکینگ تمام مزایای روش استیکینگ سنتی را دارد، اما افزون بر آن، یک کپی از سرمایه استیک شده‌ی شما تولید و در اختیار شما قرار می‌گیرد. این مساله، به استیک‌کنندگان این امکان را فراهم می‌کند که علاوه بر پاداش‌هایی که از استیک رمزارزهای بومی شبکه و اعتبارسنجی تراکنش‌های آن بدست می‌آورند، به یک نقدینگی دسترسی داشته باشند و یا حتی درآمد اضافه‌تری کسب کنند؛ چراکه این نسخه‌های توکنیزه شده از داراییهای استیک شده شما، می‌توانند در اکوسیستم دیفای به گردش دربیایند و جریان‌های درآمدی مختلفی را برای شما ایجاد کنند.
پلتفرم‌های ارائه دهنده خدمات لیکویید استیکینگ، سرمایه اولیه شما که همان توکن‌های بومی شبکه هستند را دریافت و به نمایندگی از شما، این توکن‌ها را استیک می‌کنند. اما، توکن‌های جدیدی مینت یا تولید می‌کنند که به عنوان یک «رسید یا حواله» از داراییهای استیک شده شما عمل می‌کنند و به آن توکن استیکینگ لیکوئید (Liquid Staking Token یا LTS) می‌گویند. در واقع، این توکن‌ها عموما ویژگی‌های زیر را دارند:
گفتیم که در روش‌های سنتی استیک ارز دیجیتال، سرمایه‌گذاران مقداری از داراییهای خود را استیک می‌کردند تا در ازای آن پاداش بگیرند و سود ببرند. این روش یک درآمد غیرمستقیم را برای سرمایه‌گذاران تضمین می‌کرد اما یک محدودیت بزرگ داشت که باعث می‌شد بسیاری از افراد درباره این روش از استیکینگ مردد باشند و چندان به آن تمایلی نشان ندهند.
عیب بزرگ استیکینگ به روش سنتی این است که شما عملا به دارایی‌ای که آن را استیک کرده‌اید، دسترسی ندارید. به اصطلاح سرمایه شما در این روش قفل می‌شود و حتی اگر بخواهید در مواقع ضروری آن را برداشت کنید، بسته به نوع ارز مورد نظر با یک تاخیر حداقل چند ساعته مواجه می‌شوید تا سرمایه شما آزاد شود. در بعضی از ارزها فرآیند آزادسازی سرمایه ممکن است حتی تا چند هفته طول بکشد.
بنابراین در استیکینگ سنتی قدرت جابجایی سرمایه را از دست می‌دهید و تنها باید روی سودی که از استیکینگ در آن ارز مشخص نصیب شما می‌شود حساب کنید. خبر خوب این است که با کمک لیکوئید استیکینگ علاوه بر بهره‌مندی از مزایای سرمایه گذاری روی ارزهای دیجیتال، می‌توانید هر زمانی که خواستید سرمایه خود را جابجا کرده و از آن برای کسب سود بیشتر استفاده کنید.
با توضیحاتی که تا اینجا درباره استیکینگ به شکل لیکوئید دادیم ممکن است تصور کنید که این راهکار برای واقعی بودن بیش از حد خوب و رویایی است و ممکن است کاسه‌ای زیر نیم کاسه باشد! اما وقتی که بدانید نحوه عملکرد لیکوئید استیکینگ چیست، این شک شما برطرف خواهد شد. در این روش از استیکینگ کاربران با استفاده از پلتفرم‌های لیکویید استیکینگ داراییهای خود را روی یک شبکه اثبات سهام سرمایه گذاری می‌کنند و در عوض یک توکن لیکوئید دریافت می‌کنند که در واقع معادل مقدار سرمایه‌ای است که با آن استیک کرده‌اند.
پروسه لیکویید استیکینگ، شامل مراحل زیر است:
نکته جذاب درباره لیکوئید استیکینگ این است که کاربر می‌تواند از این توکن‌های لیکوئید آزادانه برای معامله یا قرض دادن استفاده کند.
بنابراین لیکوئید استیکینگ یک معامله برد-برد است که در آن هم از مزایای بلندمدت استیکینگ بهره می‌برید، هم امنیت شبکه‌های بلاک‌چین به واسطه سرمایه گذاری شما در مکانیزم PoS تامین می‌شود و هم اختیار سرمایه خود را دارید و می‌توانید بدون دردسر و به شکل لیکوئید از آن برای سایر اهدافی که در DeFi دنبال می‌کنید استفاده نمایید. پلتفرمی که این امکان را برای شما فراهم می‌کند نیز بخشی از سود ناشی از سهام گذاری در ارزهای دیجیتال را به عنوان کارمزد دریافت می‌کند و در عوض به شما توکن‌های لیکوئید ارائه می‌دهد.
امروزه پلتفرم‌های زیادی برای ارائه خدمات لیکویید استیکینگ وجود دارند که به کاربران امکان می‌دهند تا با استیک ارزهای دیجیتال، توکن‌هایی با عنوان توکن لیکوئید دریافت کنند و در عین حال از مزایا و پاداش‌های استیکینگ در آن ارز بهره‌مند شوند. از معروف‌ترین پلتفرم‌های لیکوئید استیکینگ می‌توان به لیدو فایننس (Lido Finance) و راکت پول (Rocket Pool) اشاره کرد.
پلتفرم لیدو (Lido) در سال 2020 برای ارائه خدمات لیکویید استیکینگ در شبکه اتریوم راه‌اندازی شد و به تدریج خدمات خود را درشبکه‌های سولانا و پالیگان نیز گسترش داد. در لیدو، سرمایه‌گذاران می‌توانند از LSTهای خود (stSOL، stETH یا stMATIC) در چندین پروتکل دیفای دیگر استفاده کنند.
پلتفرم راکت پولف (rocketpool) در سال 2016 راه‌اندازی شد و اکنون تنها بر روی شبکه اتریوم متمرکز است. کاربران در ازای اترهای واریز شده به این پلتفرم، rETH دریافت می‌کنند.
البته باید بگوییم این دو، جزو پلتفرم‌های غیرمتمرکز می‌باشند. پلتفرم‌های متمرکز همچون صرافی‌ها نیز وجود دارند که خدمات لیکویید استیکینگ را ارائه می‌دهند، اما کاربران باید به این نهاد متمرکز اعتماد کنند که این مساله خود خطراتی را به دنبال دارد.
حالا که تا حدی متوجه شدیم لیکوئید استیکینگ یعنی چه و چگونه کار می‌کند، وقت آن است تا با مهم‌ترین مزایا و معایب این روش سرمایه گذاری آشنا شویم:
از مهم‌ترین مزایای این روش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
افزایش کارایی سرمایه: همانطور که تا اینجا بارها اشاره کردیم، مهم‌ترین مزیت این راهکار در دسترس بودن سرمایه‌ای است که با آن استیک می‌کنید. شما می‌توانید از این سرمایه یا نقدینگی برای شرکت در فعالیت‌های سودآور استفاده کنید.
کاهش ریسک: دسترسی بیشتر به سرمایه باعث کاهش ریسک نیز می‌شود. در این روش شما کنترل بیشتری روی داراییهای خود دارید و می‌توانید بدون متحمل شدن جریمه یا معطل شدن در فرآیند آزادسازی، آن را جابجا کرده و بر اساس میزان ریسک پذیری خود، توکن‌های مختلف را با یکدیگر معامله کنید.
البته که این راهکار بی عیب و نقص نیست و محدودیت‌هایی را نیز به همراه دارد که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر می‌شود:
ریسک قراردادهای هوشمند: لیکوئید استیکینگ متکی بر قراردادهای هوشمند است. این قراردادها اگرچه به شکل اتوماتیک عمل می‌کنند، اما بی نقص نیستند و در برابر باگ یا حملات خرابکارانه آسیب پذیر هستند. بنابراین قبل از استفاده از توکن‌های لیکوئید استیکینگ باید آسیب پذیری احتمالی آنها را حتما در نظر داشته باشید.
ریسک مقررات استفاده از توکن‌ها: خلق و توزیع توکن‌های جدید در سیستم لیکوئید استیکینگ ممکن است با قوانین و مقررات متفاوتی در مناطق جغرافیایی مختلف همراه باشد. این قوانین ممکن است روی در دسترس بودن و قابل استفاده بودن این توکن‌ها اثر بگذارد. بنابراین توصیه می‌شود مقررات مربوط به این توکن‌ها را به خوبی مطالعه کنید و مطمئن شوید برای کاربردی که در نظر دارید مناسب هستند.
ریسک بازار: ارزش توکن‌های لیکوئید و توکن‌های استیک شده می‌تواند با توجه به عواملی مثل عرضه و تقاضا، آپدیت شبکه به شکل چشمگیری دستخوش تغییرات شود. در واقع کاربران با استفاده از لیکوئید استیکینگ به شکل طبیعی در معرض تاثیرات ناشی از نوسان‌های غیر قابل اجتناب بازار کریپتو قرار می‌گیرند. به عنوان مثال ممکن است قیمت LST نسبت به قیمت دارایی اصلی کاهش پیدا کند. در سال 2022 همزمان با سقوط اکوسیستم ترا، stETH با قیمت پایین‌تری نسبت به ETH معامله می‌شد.
مهم‌ترین تفاوت لیکوئید استیکینگ با استیکینگ معمولی یا سنتی این است که در روش سنتی، توکن‌های استیک شده به اصطلاح قفل می‌شوند و در مواقع لزوم نمی‌توانید به آسانی به آنها دسترسی داشته باشید. اما در روش لیکوئید، توکن‌هایی در ازای داراییهای استیک شده‌ی خود دریافت می‌کنید که می‌توانید کاملا آزادانه از آنها استفاده کنید و ضمن سود بردن از مزایای استیکینگ، از معامله‌گری و روش‌های دیگر برای کسب سود بهره ببرید.
سارا سادات زینالی مدیر دیجیتال مارکتینگ هستم دارای مدرک کارشناس ارشد مدیریت فناوری اطلاعات (گرایش کسب و کار الکترونیک) از دانشگاه الزهرا می‌باشم. من همیشه دنبال ...
